Ashyoshunosligi

14.2. Cho‘yan turlari
Tuzilishiga ko‘ra, 
cho‘yan oq va kulrang 
boMadi. Oq cho‘yan 
mo‘rt va juda qattiq boladi. U, asosan, po‘lat va bolg£alashbop 
cho‘yan olishda ishlatiladi.
14.1-rasm. Konverlor usulida
po‘Iat eritish.
1 — kislorod va SaO; 2 — misli
quvur-suv bilan kislorodni
sovitish; 3 — toshqol; 4 — o ‘q;
5 — erigan po ‘lai;
6 — p o ‘lat qazon
337

---

Bolg‘aîashbop cko‘yan
yuqori plastikligi, qayishqoqligi hamda 
qayta ishlanishi osoniigi bilan boshqa cho£yanlardan farq qiladi. 
Oq cho‘yan neytral yoki oksidlovchi (qum yoki simob) muhitda 
uzoq vaqt (100 soat) davomida yuqori haroratda (980—760°C) 
qizdixib olinadi.
Yuqeri mustahkam cho‘yan ~
uning suyuq holatida 1% gacha 
magniy va seriya aralashmasi qo‘shiladi. Ko£p hollarda poMat 
o‘rniga ishlatsa bo‘ladi (mashina qismlari). Markasi VCH800—2 
deganda: VCH — visokoproclmiy chugun (yuqori mustahkam 
cho‘yan); cho‘zilishdagi mustahkamligi 300—800 kg/'sm2 da; 
cho‘zi!ishi 2% ga teng.
Vermikulit gmfiíli cho‘yan
(CHVG) — eng zamonaviy yupqa 
va murakkab shakldagi qismlar tayyorlashda ishlatiladi, mustah- 
kam, issiqqa chidamli. CHVG 400—4 markada chiqaziladi.
Oddiy quym a cho^yan tarkibida 1,2 5 -4 ,2 5 % krem niy,
3—3,5% uglerod, 0,5—1% marganes va 0,3% gacha fosfor bor.
14*3. P o ‘lat 
iurlari
Tarkibidagi zararli aralasbmalar 
S
— oltingurt va 
P
— fosfor 
miqdoriga ko‘ra po‘lat quyidagi guruhlarga bo£linadi:
- oddiy sifatli po‘lat (S<0,05%, P<0,04%);
- sifatli po‘lat (S<0,04%, P<0,035-0,04%);
- yuqori sifatli po£lat (S<0,02%, P<0,04%<0,03%).