Ashyolarning kimyoviy qarshiligi va korroziyadan himoya

Reagentlar – 
eritmalarning struktura – mexaniq xossalarini tartibga solib turuvchi 
moddalar.
 
Kimyoviy reagentlar – 
gilli eritmaning sifatini yaxshilashga qo'shiladigan kimyoviy 
moddalar. Bu reagentlar tarkibiga qarab oddiy (bir kimyoviy moddadan) va murakkab (bir necha 
kimyoviy moddadan) turlarga bo'linadi. Eng ko'p tarqalgan kimyoviy reagentlar quyidagilardan 
iborat: kaustik va kalsiylashgan sodalar, qo'ng'ir ko'mir, torf, sulfit – spirtli barda, suyuq oyna, 
osh tuzi, natriyli karboksimetilsellyuloza, kraxmal va boshqalar. 
Neft qazib olish texnologik jarayoni ketma-ketligi bo'yicha kimyoviy reagentlarning qo'llanilish 
sxemasi 15.1-rasmda keltirilgan.
Deemulgatorlarni kon qatlamiga kiritish quduq ustki jihozlaridan NTQga borguncha va 
NTQga kirishda amalga oshiriladi. Bu holda har ikki joyda deemulgator kiritish bir vaqtda 
bajariladi. 
Tuzlar cho'kmalarini ko'chiruvchi ingibitorlar quduqqa va 2-zaboy oldi qatlam zonasiga 
(Q303-2) kiritilishi tuz cho'kindilarining hosil bo'lishining dastlabki bosqichida ta'sir qiladi. Bu 
usul qo'shimcha ko'tarish – tushirish jarayonlarining bajarilishini talab qilgani uchun quduqlarni 
rejali yoki remont qilish mobaynida amalga oshirish maqsadga muvofiqdir. 
Korroziya ingibitorlari qo'yidagi zvenolarga kiritiladi: 
Q303-2; quduqqa; NTQdan chiqishda; birlashgan (kustovoy) nasos stansiyasida va 
haydovchi quduqlarga. 
Neft qazib olish texnologik jarayoni zanjirida haydovchi quduqlardan so'nggi qism eng 
kuchlangan ishlab chiqarish maydoni hisoblanadi. Chunki haydovchi nasoslardan keyingi 

---

77 
zvenolarda bosimning oshishi muhitning korrozion faolligiga va kavitasion eroziya ta'sirida 
metallar sirti emirilishiga olib keladi. Shuning uchun sizot suvlari va qatlam suvlarini kimyoviy 
reagentlar bilan ishlov berishni birlashgan nasos stansiyasida amalga oshirilishi maqsadga 
muvofiqdir.
 
15.1-rasm. Neft qazib olish tizimida kimyoviy reagentlarning kiritilish sxemasi 
1-quduq mahsuldorligini oshirish uchun reagent; 2-ASPQ uchun ingibitor; 3- 
deemulgator; 4- tuz qoldiqlarini ko'chirish ingibitori; 5-korroziya ingibitori; 6-bakterisid. 
Yеr ostki qatlamlaridan qazib olinayotgan neftgaz mahsuloti odatda o'zining tarkibida har 
xil qo'shimcha komponentlar bilan chiqadi. Bu komponentlarga erkin va emulsiya bilan 
qoplangan holdagi qatlam suvi, har xil mineral tuzlar – 
NaCl, CaCl
2
, MgCl
2 
va boshqalar hamda 
turli ko'rinishdagi mexaniq qo'shimchalarni kiritish mumkin. Shuningdek suyuq mahsulot 
tarkibida har xil organik – 
CH
2,
C
2
H
6
, C
3
H
8
,
C
4
H
10
, C
5
H
12
noorganik – 
H
2
S, CO
2
gazlar 
mavjuddir. Mahsulot tarkibidagi turli tumanlilik uning har bir kon uchun alohida tavsifga ega 
ekanligi va mahsulotni qazib olish, tozalash, saqlash, transport qilish ishlov berish texnologik 
jarayonlarida muhitning tarkibiga bog'liq ravishda korrozion faolligining o'zgarishi sohada 
ishlatilayotgan jihoz va uskunalarning jadal korroziyasiga olib keladi. 
Kon quduqlari quvurlari va quvur ustki jihozlari ichki qismi muhit ta'sirida kimyoviy va 
elektrokimyoviy korroziyasi natijasida emirilib ish qobiliyatini yo'qotadi. Qazib olinayotgan 
tabiiy uglevodorodlar suyuq, gaz va boshqa turdagi og'ir uglevodorodlardan tarkib topgan. 
Mahsulot tarkibida 
H
2
S, CO
2
minerallashgan suvlar va tuzlarning bo'lishi elektrolit muhitini 
yaratadi. Mahsulotni tayyor holatga keltirilgunga qadar har xil korrozion faollik ko'rsatkichlari 
turli ko'rinishlardagi korrozion emirilishlarga olib keladi.
Mahsulot tarkibiga bog'liq ravishda kimyoviy va elektrokimyoviy korroziyalarning sodir 
bo'lishi jihozlarning ichki korroziyasiga xos bo'lib, ichki korroziyadan himoyalanish uchun 
texnologik tadbirlar va muhitga ta'sir usullari qo'llaniladi. Texnologik tadbirlar sifatida 
qo'llaniladigan usullar po'lat konstruksiyalarni zavod sharoitida ishlab chiqarish mobaynida 
qo'llanilib buyurtmachilar tomonidan qo'yilgan talablar asosida amalga oshiriladi. 
Jihoz va uskunalardan foydalanish davrida texnologik jarayonlarning ketma – ketligi va 
muhitning tajavvuzkorlik darajalari hisobga olingan holda ishchi muhitga korroziya ingibitorlari 
kiritish usuli bilan korroziyadan himoya qilinadi. Tajavvuzkor muhitni normal muhitga 
aylantirish uchun quyidagi texnologik usullar qo'llaniladi: 
a) neytral emulsiyalar hosil qilish; 
Neft 
qudug'
i