Ащоли статистикаси

3.6. Ёш аккумуляциясини текислаш, силлиқлаш. 
Рўйхат ўтказилгандан сўнг, аҳолини ёш таркиби бўйича тақсимлаш 
ҳақиқий амлдаги ёш таркибидан фарқ қилади. Оҳирги рақами 0 ва 5 
ёзиладиган ёшдагилар шу ёшга яқин ёшдагилардан кўпроқ бўлади. Қатор 
Шарқ мамлакатларида ёш фақат 0 ва 5 рақами билан тугайдиган сонларда 
эмас, балки бошқа рақамлар билан тугайдиган сонларда ҳам нотўғри айтиб 
юборилади. 

---

10 
Ёш болаларда (бир ёшгача) ёшни бутун бир ёшга умумлаштириб 
юборилади. Ёши катталашгач, ўрта ёшдаги аёллар — ёшни камайтириб 
кўрсатадилар. Ёшнинг аккумуляция кучи аккумуляция коэффициентларида 
ўлчанади. 
Ёш таркибини бундай бузиб кўсатиш, уни силлиқлаш лозимлигидан 
далолат беради. 
Ёш тақсимотини тузатиш моҳияти шундаки, унда аккумуляциядан озод 
бўлган текис ўзгаувчи сонлар олинади. Силлиқликнинг энг оддий усули, 
график усулда силлиқлаш ва сирпанувчи ўртачани аниқлаш ҳисобланади. 
Бунда силлиқлаш 5 йиллик ёш 10 йиллик интервал билан амалга оширилади. 
Янада сокинлик билан сузувчи қийшиқ тақсимлаш бинобарин, 
аҳолининг ёш таркиби бўйича ҳақиқий даражасини ифодаловчи усул бўлиб 
проф. Б.С.Ястремский томонидан таклиф этилган сирпанувчи парабола усули 
ҳисобланади. 
Бу усулнинг моҳияти шундаки, ҳар бир 5 ёшли интервалга қуйидаги 
формула асосида 3 тартибли парабола аниқланади. 
Беш йиллик аҳоли сонини ёш интервалларига мослаб бир йиллик ёш 
билан беш ёшлик интервал бўйича текислаган, масалан, 30-34 ёш қаторига 
эга бўламиз. 
Ҳар қандай машинада ҳам ишни бажариш ва соддалаштириш учун 
тартиб билан ёзилган коэффициентлар бўлиши керак, уларга беш ёшлик 
интерваллар сони кўпайтирилади: 
Шунда, 1 устун рақамлари 5 йиллик интервал билан ёзилган сонларга 
кўпайтириб, 5 ни оламиз. 
Статистика амалиётида аҳоли ёшлари таркибини силлиқлаш биноминал 
коэффициентлари билан амалга оширилади. Умуман, биноминал тақсимот 
коэффициентлари қуйдаги кўринишга эга: 
1, 10, 45, 120, 210,252, 210, 120, 45,10,10,1. 
Бу усулда қандайдир ёшда силлиқланган аҳоли сонини олиш учун шу 
ёшдаги аҳоли сони билан бирга ундан олдинги 5 ёшдаги ва ундан кейинги 
ёшдаги аҳоли сонини олиш лозим. Силлиқланаётган ёшдаги аҳоли сонини 
252 га кўпайтирилади, ундан яқинроқ, ёшдан (ундан олдинги ва кейинги 
ёшдаги) 210 га кўпайтирилади, ундан кейин 120га,ундан сўнг 4га, 10га ва 
ниҳоят, энг четдаги ёшдагилар сони вариацияси 1 деб олинади, тортилган 
сонлар йиғиндисига
Б
иноминал коэффициентлар бўйича вазнлар йиғиндисига 
бўлинади (шу холатда 1024). 
Аҳолининг ёши бўйича олинган силлиқланган маълумотларнинг энг 
яхшиси график усулда такдим этиш керак (ёш прамидаси сифатида).