Қашқадарё воҳаси тупроқларининг унумдорлик даражаси, ҳамда уларни бошқаришдаги долзарб

Қумли чўл тупроқлари .
Табиий ўсимликлари сақланиб қолган катта майдонларда ўзига хос қумли чўл тупроқлари шаклланган бўлади. Иқлими ўта қуруқ бўлган шароитда майда заррали тупроқ она жинслардагига нисбатан қумли ерларда тупроқ пайдо бўлиш жараёнлари бироз бошқача кечади. Чунки бу тупроқларнинг иқлим шароити (асосан ёғин –сочин ва ҳарорат) тупроқ пайдо бўлиш жараёнини жадаллашишига йўл қўймайди ,яьни заррачаларнинг физик нураши жуда пассив кечади. Шунинг оқибатида ғовак қумли жинсларда тупроқ профили унча яхши шаклланмаган ва нисбатан ёш тупроқлар ҳосил бўлади. Генетик қатламлари шаклланган ва яхши ажралиб турадиган тупроқлар асосан чанг заррачалари кўп бўлган қумларда ва ўсимликлари яхши ривожланган шароитда юзага келади. Қумли тупроқларнинг келиб чиқишида уларнинг сув режими (сув ўтказувчанлиги , нам сиғими) жуда катта роль ўйнайди. Масалан, тадқиқотлар шуни кўрсатганки, ёғин сочин миқдори унча катта бўлмасада , уларнинг деарли хаммаси тупроқнинг чуқур қатламларигача(1,5-2,0 м) сингиб кўпгина ўсимликларнинг намга бўлган эхтиёжини қондириб туради. Лекин лойқа зарраси нисбатан кўпроқ яьни қумлоқ механик таркибли тупроқларда намланиш чуқурлиги 40-50 см дан ошмайди.
Қумли тупроқларнинг иссиқлик режими хам бошқача. Яьни улар кундузи жуда кучли қизиб, кечқуринлари жуда кучли совийди. Натижада буғсимон сувнинг термик конденсацияси туфайли тупроқда анча миқдорда қўшимча нам (гектарига 60 м/кубгача ) тўпланади. Шунинг учун қумли чўлларда ўсимликлар яхши ўсиб ривожланади ҳамда уларнинг турлари ҳам ранг барангдир. Демак қумли тупроқлар қишлоқ хўжалик ҳайвонлари учун яхшигина яйлов ҳам ҳисобланади.
Қарши чўлидаги қум тупроқлар ўзлаштирилиб пахтачилик ва ғаллачиликда фойдаланилмоқда .Шу мақсадда далаларга лойқа юбориш , гилли тупроқлар солиш , ёмғирлатиб ва томчилатиб суғориш технологияларига катта эътибор берилмоқда. Тупроққа гумус миқдорини ошириш учун кўп йиллик ўтлардан фойдалаланиш, шамол таъсирида тўзғиши (дефляция) га қарши кураш чора тадбирларини олиб бориш мақсадида турли шаклдаги иҳота дарахтларини барпо этиш, кулис пар деҳқончилик тизимини қўллаш , суньий тупроқ структураси ҳосил қилувчи полимер моддалардан кенг фойдаланиш яхши натижалар бериши исботланган.