|
2.5. 4-razryadli shifratorni “YOKI-EMAS” elementi yordamida loyihalash.
Biz mashg’ulot darslarida “VA-EMAS” va “YOKI” elementlari orqali 2 va 3-razryadli shifratorlarni loyihalaganmiz. Bugungi kurs loyihamizda 4-razryadli “YOKI-EMAS” elementi orqali berilgan shifratorni loyihalashga harakat qilib ko’ramiz.
Shifratorni loyihalashni bir necha bosqichlarga bo’lib olamiz:
Eng avvalo “YOKI-EMAS” elementining shifratorda 4-razryaddagi haqqoniylik jadvalini tuzib olamiz:
Demak bizga berilgan “YOKI-EMAS” elementining haaqoniylik jadvalida biz kelayotgan 1 signalni 0 ga aylantirishimiz kerak. Shunda chiquvchi signalimiz 1 ga aylanadi.
Loyihamizni 2 qismga bo’lib olamiz:
1-qism: tashqi ko’rinish; 2-qism: ichki sxematik tuzilish.
1-qism. Loyihani boshlash uchun biz Multisim programmasidan foydalanamiz. Ishni Multisim ishchi oynasiga kerakli elementlarni olishdan boshlaymiz. Eng avvalo bizga kalitlar kerak bo’ladi. Loyihamiz 4-razryadli shifrator bo’lganligi uchun bizga 16 ta kalit yetarli bo’ladi.
Quyidagi oynada biz “basic” bo’limidan “switch” tanlab “DIPSW-1” kalitidan 16 ta olamiz va ishchi oynamizga ketma-ketlikda joylashtiramiz.
Keyingi qiladigan ishimiz manba tanlash bo’ladi. “SOURCE” bo’limidan “POWER SOURCES” tanlab “VSS” yoki “VDD” manbani tanlaymiz. Va kalitlarni manbaga ulaymiz.
Y
|
X1
|
X2
|
X3
|
X4
|
0
|
0
|
0
|
0
|
0
|
1
|
0
|
0
|
0
|
1
|
2
|
0
|
0
|
1
|
0
|
3
|
0
|
0
|
1
|
1
|
4
|
0
|
1
|
0
|
0
|
5
|
0
|
1
|
0
|
1
|
6
|
0
|
1
|
1
|
0
|
7
|
0
|
1
|
1
|
1
|
8
|
1
|
0
|
0
|
0
|
9
|
1
|
0
|
0
|
1
|
10
|
1
|
0
|
1
|
0
|
11
|
1
|
0
|
1
|
1
|
12
|
1
|
1
|
0
|
0
|
13
|
1
|
1
|
0
|
1
|
14
|
1
|
1
|
1
|
0
|
15
|
1
|
1
|
1
|
1
|
2.4-rasm. Haqqoniylik jadvali
Quyidagi oynada biz “basic” bo’limidan “switch” tanlab “DIPSW1” kalitidan 16 ta olamiz va ishchi oynamizga ketma-ketlikda joylashtiramiz.
Keyingi qiladigan ishimiz manba tanlash bo’ladi. “SOURCE” bo’limidan “POWER SOURCES” tanlab “VSS” yoki “VDD” manbani tanlaymiz. Va kalitlarni manbaga ulaymiz.
2.5-rasm. “DIPSW1” kaliti
2.6-rasm. Manba olish
Keyingi navbat ishlashimiz kerak bo’lgan blok sxemaga yetib keldi. Sichqonchaning o’ng tugmasini bosib, “place schematic” bo’limidan “new subcircuit” ni tanlaymiz va 16 ta kirish, 4 ta chiqish deb belgilaymiz.
2.7-rasm. Kalit va manbani ulash
Loyihamiz ustki ko’rinishi deyarli tayyor. Faqat endi bizga loyihamiz ishlayotganini tekshirishimiz uchun “PROBE”lar kerak. Buni biz “INDICATOR” bo’limidan topishimiz mumkin. Istalgan rangimizni tanlab 4 ta “PROBE” lampochkalarimizni ishchi oynaga ketma-ketlikda joylashtirib chiqamiz.
2.8-rasm. Probe lampa olish
Shunda bizda loyihamiz tashqi ko’rinishi quyidagi ko’rinishga keladi.
2.9-rasm. Ishchi oyna ko’rinishi
2-qism. Loyihamizni ichki tuzilish qismi asosan blok sxemaning ichida bo’ladi.
Buning uchun avval blok sxemamiz ichiga kiramiz. Blok sxemaga bosib “OPEN SUBSHEET” ni bosamiz va quyidagi ishchi oyna paydo bo’ladi:
2.10-rasm. Blok sxema ichki ko’rinishi
Endi ishimizning asosiy qismiga yetib keldik. Loyihamiz topshirig’i faqat “YOKI-EMAS” elementidan foydalanish bo’lganligi uchun boshqa elementlardan foydalana olmaymiz.
2.11-rasm. YOKI-EMAS elementi
“YOKI-EMAS” elementini “all group” da “NOR” deb yozib olamiz.
Inkorni ham yasab oldik. 8-razryadli “YOKI-EMAS” elementi orqali kalitlarni ulab chiqamiz. Bunda eng asosiysi 16 ta kiruvchi signalga qarab chiquvchi signal biz kutgan natijani berishi kerak.
Quyida 4ta elementni joylashtirdik.
2.12-rasm. Elementlar joylashuvi
Ushbu qismda biz kalitlarni ulamasak, kalitlar uzilgan taqdirda 4-lampamiz yonishi kerak. Quyida ushbu holatni tuzib tekshirib ko’ramiz
2.13-rasm. Lampalarni tekshirish
2.14-rasm. Ulanish jarayoni
Ko’rib turganingizdagidek, kalitlar uzilganda lampalar yondi. Ya’ni, 16 ta 0 berilganda “YOKI-EMAS” elementi bo’lganligi uchun chiquvchi signalimiz 1ga teng bo’ldi. Qolgan elementlarniyam shu ko’rinishda ulab chiqamiz.
Ulangan sxemamiz quyidagicha ko’rinishga keldi.
2.15-rasm. Tayyor sxema
Sxemamiz tayyor. Endi berilgan qiymatlarning ketma-ketligidan ba’zilarini ko’rib chiqamiz
2.16-rasm. 0 kalitdagi sxema ishlashi (0000)
2.17-rasm. 4 kalitdagi sxema ishlashi (0100)
2
.18-rasm 10 kalitdagi sxema ishlashi (1010)
2.19-rasm.15 kalitdagi sxema ishlashi (1110)
Berilgan qiymatlarni asosiylarini tekshirib ko’rdik. Natija biz kutgandagidek!
Shunday qilib bizga berilgan loyihani muvaffaqiyatli ishlab chiqdik va amalda foydalanishga topshira olamiz.
XULOSA
Zamonaviy elektr va elektron qurilmalarni loyihalash va ishlab chiqish katta aniqlik va chuqur tahlilni talab qiladi. Bundan tashqari, bajariladigan ishlarning katta hajmga egaligi va murakkabliligi sababli kompyuter texnologiyalaridan foydalaniladi.
Electronics Workbench Multisim dasturiy kompleksi elektr zanjirlarni dasturiy loyihalash va imitatsiya qilish vositalaridan biri bo’lib hisoblanadi. U elektr zanjirlarni va elektron qurilmalarni loyihalovchi korxonalarda va oliy o’quv yurtlarida qo’llanilishi mumkin.
Men ushbu kurs loyihasini bajarish davomida ko’plab yangi bilim va ko’nikmalarga ega bo’ldim. Electronics Workbench Multisim dasturida ishlash uchun yanada ko’proq amaliy va nazariy bilimlarni o’zlashtirdim.
Mantiqiy elementlar va ular asosida yasaladigan ko’pgina qurilmalar bilan yaqindan tanishib ularning ishlash tamoillarini hususan Shifrator qurilmasini ishlash xususiyati va tarkibi haqida chuqur o’rgandim va visual loyihalash dasturi orqali ushbu qurilma loyihasini yaratib ishlashini o’rganib chiqdim.
Bizga beriladigan har qanday elementli funksiyalarni ijobiy tomondan hal etib, ham moddiy, ham amaliy jihatdan yutuqqa erisha oldim. Natijalar olishda ham vaqtdan yutish hisobiga natijalarimiz a’lo chiqdi. Yo’l qoyilgan xato va kamchiliklar ham oson bartaraf etildi. Multisim dasturi va mantiqiy elementlarni to’liq o’rganib chiqdim deb hisoblayman.
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR
1. A.A.Xalikov. Raqamli sxemotexnika. – Toshkent, 2006.
2. Вайсман Г.М. Автоматика и телемеханика в метео- рологии. – Ленинград, 1987.
3. Карлащук В.И. Электронная лаборатория на IBM PC. Программа Electronics Workbench и ее применение. – М.: Изд. «Солон–Р», 2001. – 726 с.
4. Попов В.И. Основы теории цепей. – М.: Высшая школа, 2000. – 576 с.
5. Егоров Е.Н., Ремпен И.С. Применение программного прикладного пакета Multisim для моделирования радиофизических схем, 2008, 24с. - URL: http://www.sgu.ru/files/nodes/30844/MULTISIM.pdf
Ron Mancini, Op Amps For Everyone. - Издательство «Newnes», 2003. – 464с.
6. www.google.com
7. www.hozir.org
Do'stlaringiz bilan baham: |
