Asbobsozlik materiallari

Mineralokeramik materiallar. Mineralokeramik materiallarni uch guruxga bulish mumkin: oksidli keramika, kermet va oksid-karbidli keramika.

jadval -12

Materi- al turi	Kurinishi va sifati	Belgilanishi	Tavsifi
Materi- al turi	Mikrolit	TSM-332	TSNIITMash, Al2O3 va MgO poroshoklarini quyish bilan xosil qilish
	Oq	VO13	Al2O3
	Kulrang	VSH75	VNIIASH (Al2O3) yaratgan
Nitrat- li keramika			Sl3N4
Aralash keramika	Oksidli tsirkonieviyli oq.		Ikki komponentli Al2O3 va ZrO2
	Oksidli karbidli, qora, kermet	V3	Ikki komponentli Al2O3 i TiC
		VOK60, VOK63, VOK71, VOK85, VOK85S	Ikki komponentli Al2O3 + TiC2; raqam Al2O3 foiz miqdori
	Kortinit	ONT-20	Ikki komponentli: Al2O3 i TiN
	Silinit - R, jigarrang	-	Uch komponentli: Si3N4 + TiN + Al2O3
	Sialon	-	Uch komponentli: Si3N4 +Al2O3 Si-Al-O-N
	Nitridno-kremnievaya		Si3N4+SiC
Aralash keramika	Kremniy karbidi tolalari bilan		Alyuminiy oksidiga SiC tolalari qushilgan

Oksidli keramika, volfram karbididan 125 marta arzon bulgan alyuminiy oksidi asosida tayyorlanadi. Oksidli keramikaning qattiqligi va eyilishga chidamliligi, qattiq qotishmalarnikiga karaganda kam emas, issiqlikka bardoshligi esa nisbatan yuqori buladi.

Sanoat asosida chiqariluvchi TSM 332 markadagi keramika pulatlarning erish xaroratida uz xossalarini saqlaydi.
SHuningdek oksidli keramika juda murt va unchalik mustaxkam emas (s_v =350-450 MN/m ) va faqat toza, yarim toza ishlov berish uchun tavsiya etilgan bulishi mumkin.
Kermet, alyuminiy oksidini boshqa metallar (molibden, xrom, volfram) kushimchalari bilan (10% gacha) va ularning birikmalarini (oksidlar, silitsidlar, boridlar, nitridlar) uzaro mujassamlashtirgan.
Misol uchun alyuminiy oksidini va 10% molibdenni saklovchi kermetni aytish mumkin. Tantal nitridini yoki karbidini va titan yoki tsirkoniboridli kermetlar xozirda ma`lum.
Oksidli - karbidli keramika, alyuminiy oksidini va metallar karbidini uzaro mujassamlashtiradi.
Metallarni va ularning birikmalarini qUshish mineralokeramikaning xossalarini sezilarli darajada yaxshilaydi, qisman uning qovushqokligini mustaxkamligini, issiqlik utkazuvchanligini oshiradi.
Olmoslar. Sintetik olmoslarni sanoat texnologiyasi asosida ishlab chiqish va tabiiy olmoslarni qazishni qUpaytirish xozirda keng tarqalmokda. Texnik olmoslarning asosiy qismi, qattiq qotishmali kesuvchi asboblarga va detallarga, oynalarga, kvartsga yarim utkazuvchi va boshqa qiyin ishlov beriladigan materiallarga olmosli va olmosli abraziv ishlov berish uchun foydalaniladi.
Xozirgi davrda nometall emas materiallarga, rangli metallarga va qotishmalarga, qisman fenolformaldegidlarga, karbamid smolalariga, atsetiltselliyuzaga, rezinaga, ebonitga, grafitga, misga, latunga, bronzaga, babbitga, oltinga, kumushga, alyuminiyga, platinaga, rux va magniy qotishmalarini nafis yunish uchun olmos keskichlar keng kulamda kullanilmoqda (13 jadval). Pulat va chuyanlarga ishlov berishda olmos keskichlarni kullash foydali xisoblanmaydi.
Olmos keskichlarning boshqa asbobsozlik materiallaridan tayyorlangan keskichlarga nisbatan turg’unligi Un va yuz marta kattadir. Bu olmoslarning yuqori qattiqlikka va eyilishga chidamliligiga ega ekanligi va ishqalanish koeffitsientini kichikligi xamda issiqlik Utkazuvchanligi yuqori ekanligi bilan tavsiflanadi.
Olmosning asosiy fizik mexanik xosslari:
jadval-13

Zichlik Mikroqattiqlik Egiluvchanlik moduli Mustaxkamlik chegarasi: Egilishda Siqilishda Issiqlik utkazuvchanlik koeffitsienti Colishtirma issiqliq sig’imi Xarorat utkazuvchanlik koeffitsienti

(3,47 - 3,56)×10^3 kg/m^3 10060 kgs/mm^2 (72 - 93)×10 kgk /mm^2 30 kgk/mm^2 200 kgk /mm^2 0,35 kal / (sm×sek×grad) 0,12 kal / (g×grad) 0,80×10 m^2/sek

Olmos keskichlarning ishchi yuzalari 13-14 kvalitet tozaligigacha bulishi mumkin, kesuvchi qirraning yumaloqlanish radiusi esa 1 mkm gacha va xatto 0,05 - 0,10 mkm gacha buladi. SHu bilan bir qatorda olmos juda murt, mustaxkamligi past buladi.

SHuning uchun olmos keskichlarni, kuchlarning keskin tebranishidan va xaroratning tasodifiy oshishidan saqlash shart.
jadval-14
Yuqori qattiqlikga ega bulgan su`niy instrumental materiallar

Materialar turi	Kurinishi	Berilishi	Tavsifi
Olmos	Bort	-	Zarrachali oktazor formadagi kristallardan tashqil topgan
	Ballas	ASB	Su`niy olmos yarimkristallik oval va sharsimondir
	Karbonado	ASPK2, ASPK3	Su`niy olmos karbonado yupqa zarrachali g’avas kristallardagi tashqil topgan.
Olmos zarrachalarining pishirmasi	Karbonit	-	Maxsus olmos bilan su`niy olmos pishirilgan bilan qoplangan
	Dismit	-	Su`niy va tabiiy olmoslar kukunlarini pishirib tayyor-langan
	-	SKM, SKM-R	Butun yarimkristallarning bog’lovchi elementlar bilan tayyorlangan kompozit
	-	ARSZ	-
	Almet	-	Olmos-metall kompoziti
Borning kubnitridi	Kompozit 01 (elpbor R, elpbor RM)	-	Bor kubnitridining polikris-tallari
	Kompozit 09	PTNB, PTNB-IK	Ikki vazali bor kubnitridi
	Kompozit 10 (geksanit R)	VNB	Ikki fazali geksagonal bor nitridi
Ikki	Kompozit 03 (ismit)	Ismit-1, Ismit-2, Ismit-3,	Bor nitridning yarim kris-tallari
Borning kubnitridi pishirmasi	Kompozit 05	-	Bor kubnitridining ZrB2 i B-Cr2 N c W, Cr, Zr, Mg, kushimchalari bilan
	Kompozit 05I	-	Kompozita 05.ning modifi-katsiyasi
	Kompozit 06	-	Bor kubnitridining qoplama bilan pishirilgani
	Niborit	-	Ti bilan bog’langan bor kub-nitridi zarrachalaridan tashqil topgan
	Kiborit	-	Issiqlikka chidamli keramik bog’lovchilar bilan yarim kristallar
	Tomal-10	-	Titan asosida bor kub nitrid kukunlari
Kup qatlamli suniy qattiq material	-	SVBN	Vol’fram ishtirokidagi qattiq qotishma asosidagi su`niy Ballas

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR

1. Avagimov V.D. Mashinasozlik materiallarini kesib ishlash. «Uqituvchi» nashriyoti, Toshkent, 1971.

2. Avakov A.A. Fizicheskie osnovq teorii stoykosti rejuuix instrumentov. M. «Mashgiz», 1960.
3.Bobrov V.F.i dr. Razvitie nauki o rezanii metallov. Pod redaktsiey. Zoreva N.N. M. «Mashinostroenie», 1967.
4. Vul’f A.M. Rezanie metallov. M. «Mashgiz», 1963.
5. Granovskiy G.I., Granovskiy V.G.Rezanie metallov. M. «Visshaya shkola», 1985.
6. Geller YU.A. Instrumentalg’nqe stali. M. «Metallurgiya», 1968.
7. Danilenko B.D., Fayzimatov.B.N, Irgashev O.S. Konspekt lektsiy po predmetam. «osnovi obrabotki materialov rezaniem», «proizvodstvennaya texnologiya». CHast’ I, II, III. Tip. FerPI, 2000.
8. Zorev N.N. Voprosq mexaniki protsessa rezaniya metallov. M. «Mashgiz», 1956.
9. Klushin M.I. Rezanie metallov. M «Mashgiz», 1957
10. Krivouxov V.A. i dr. Rezanie konstruktsionnqx materiallov, rejuuie instrumentq i stanki. M. «Mashinostroenie», 1967.
11. Loladze G.N Iznos rejuuego instrumenta. M. «Mashgiz», 1958.
12. Makarov A.D. Iznosostoykostg’ rejuuix instrumentov. M. «Mashinostroenie», 1966.
13. Poduraev V.N. Obrabotka rezaniem anoroprochnqx i nerjaveyuuix materialov. M. «Visshaya shkola», 1965
14. Reznakov A.N. Teplofizika rezaniya. M. «Mashinostroenie», 1969.
15. Silin S.S. Metod podobiya pri rezanii metallov. M. «Mashinostroenie», 1979.
16. Trent E. Rezanie metallov: Per. s angliyskogo yazqka. M. «Mashinostroenie», 1980.
17. Filolenko S.N. Rezanie metallov. Kiev, «Texnika», 1985.