Электроэнцефалографияда диффуз умуммия ўзгаришлари топилади, бу бош мия пўстлоғининг ёки базал структураси таъсирланганидан далолат беради, у асосий альфа-ритмнинг то бутунлай редукциясигача, ноаниқ локал белгиларгача ўзгарганини кўрсатади.
Реоэнцефалографияда мия динамикасининг кўпинча бош мия томирининг торайганлиги, ярим шарларда ва энса шаҳобчаларида географик индекснинг пасайгани, артериал томирлар тонусининг ошгани сифатида рўйи-рост бузилгани аниқланади.
Эхоэнцефалографияда аксари қоринча тизимининг кенгайгани аниқланади. (М-эхо маълумотлари ва қўшимча сигналлар бўйича). Ўртача структураларнинг сурилгани, одатда, топилмайди.
Кейинги йилларда иммунология эришган энг муҳим ютуқлардан бири специфик иммун жавобнинг иккита мустақил самарали механизмининг кашф этилиши бўлди. Улардан бири гуморал жавобни таъминлайдиган В-лимфоцитлар деб аталадиган популяцияга боғлиқ, бошқаси Т- лимфоцитлар тизимига боғлиқ, унинг асосий вазифаси ҳужайрали иммун жавоб ҳисобланади. Ҳужайраларнинг иккита иммун жавобни шакллантирадиган асосий популяцияга бўлиниши фақат назарий аҳамиятга эга эмас. Амалий жиҳатдан ҳужайрали ва гуморал турдаги иммун реакцияларда қатнашадиган жавобнинг тўлалигини ва омилнинг тўла сифатлилиги даражасини аниқлаш билан аҳамиятли.
Сурункали церебрал лептоменгити бор беморларда қўлланиладиган иммунологик усуллар Т-лимфоцитларнинг (Т-Рск) фоиз миқдорини анча пасайганини ва синф G1 иммунглобулин даражасининг соғлом одамларга нисбатан аниқлаб беради. В-лимфоцитлардагининг мутлоқ ва фоиз миқдори ҳам статик ишончли тарзда пасаяди, ҳолбуки айни вақтда М ва А синфлардаги иммунглобулинлар концентрацияси ошади. Шундай қилиб, церебрал лептоменгити бор беморларда иккиламчи иммун танқислик ривожланади.
Қон лейкоцитларининг цитокимёвий кўрсаткичлари ниҳоятда сезгир синама бўлиб, яллиғланиш жараёнининг жуда авж олганини акс эттиради ва патологик жараённинг организмда ривожланиши ҳақида ҳатто қоннинг бошқа кўрсаткичлари (лейкоцитлар сони, ЭЧТ, С - реактив оқсил, ДФА, оқсил спектри ва бошқалар) коррелятив қобилият сифатида рўёбга чиқишга улгурганда ҳам эрта маълумот беради. Цитокимёвий кўрсаткичлар орасида ишқорли ва кислотали фосфатаза фаоллиги энг информатив ва динамик ҳисобланади.
Церебрал лептоменингитда ишқорий фосфатазанинг фаоллиги соғлом одамлардагига қараганда 2 мартадан ортиқ бўлади. Касалликнинг клиник аломатлари оғирлиги даражаси ва ишқорий фосфатазанинг фаоллиги даражаси ўртасида маълум алоқадорлик мавжуд. Церебрал лептоменингитнинг оғир турларида фермент кўрсаткичларининг юқори бўлиши кузатилади (соғлом одамларга қараганда 3-4 марта ортиқ). Церебрал лептоменингитда ишқорий фосфатаза фаоллигининг ошиши 81% ҳолларда, кислотали фосфатаза фаоллигининг ошиши - 74% ҳолларда кузатилади. Хусусан кислотали фосфатазанинг юқори кўрсаткичлари церебрал лептоменингитнинг (организмда аллергия бўлганда) инфекцион - аллергик турларида (тонзиологен, постгриппоз ва ҳоказо) учрайди.
Д а в о л а ш.
Даволаш комплекс ва мазкур касалликка сабаб бўлган омилни бартараф этишга, мия пардаларидаги яллиғланиш жараёнини йўқотишга, алмашинув ва регенератив жараёнларни яхшилашга ҳамда касалликнинг резидуал даврида, ҳосил бўлган фиброз тўқиманинг сўрилиб кетишига қаратилган бўлиши керак.
Тонзиллоген, риносинусоген, отоген, одонтоген этиологиядаги церебрал лептоменингитларда даволашнинг консерватив ва хирургик усуллари (тонзилэктомия, гайморотомия ва ҳоказо) қўлланилади. Ревматик ва специфик этиологиядаги сурункали лептоменингитларда даволаш комплексига асосий касалликни даволашга қаратилган тадбирлар киритилади.
Мия пардаларидаги яллиғланиш жараёнини камайтириш учун, айниқса инфекциянинг аниқ ўчоғи бўлганда (йирингли тонзиллит, синусит, ревматизм) антибиотиклар билан даволаш мақсадга мувофиқ бўлади. Сурункали ёки қайталовчи лептоменингитларда биохинолни 2 млдан (битта курс 10-12 мушак ичига инъекция) буюриш анча самарали. Гумизолни 0,5 - 1 млдан (бир курс-20та) мушак орасига юбориш яхши самара беради. Ўткир яллиғланиш жараёнларида эса, айниқса касаллик грипп туфайли пайдо бўлганда, кортикостероидлар билан қисқа курсда даволашни тавсия этиш мумкин.
Десенсибилизация ва организмнинг ҳимоя реактив хоссасини ошириш учун даволаш комплексига димедрол, пипольфен, супрастин, диазолин ва кальций препаратларини киритиш мумкин. Кучли десенсибилизация қилувчи ва умумий қувватга киритувчи восита сифатида гистаглобулин (2 млдан тери остига ҳар 2 ёки 3 кунда) ҳисобланади (бир курсга 7-10 инъекция). У касалликнинг аллергик ва инфекцион - ноаллергик генезида жуда самарали.
Гипертензион синдромда магнезийнинг 15-25% ли эритмаси буюрилади (3,5-7 мл мушак орасига ёшга қараб). 40% ли глюкоза эритмаси, сийдик ҳайдовчи восита (гипотиазид, лазикс, маннитол, фуросемид, триампур, верошпирон ва ҳоказо) буюрилади.
Моддалар алмашинувини яхшилаш, регенерацияни кучайтириш ва организмнинг компенсатор мослашув механизмини рағбатлантириш учун глюкозани аскорбин кислота билан витамин В1 ,В12, АТФ, кокарбоксилаза, алоэ экстракти, ФиБС, церебролизин, энцефабол, аминалон ва бошқаларни қўллаш тавсия этилади. Бош мияда қоннинг микроциркуляциясини яхшилаш учун никотин кислота буюрилади, дозани то томир реакцияси пайдо бўлгунга қадар ошира борилади. Компламин ичишга ёки инъекцияда буюрилади.
Астеник симптомлар салга толиқиб қолиш, жиззакилик, уйқунинг бузилиши ва бошқалар сифатида бўлганда седатив воситалар, элениум, триоксазин, седуксен, тазепам, нозепам ва бошқаларни қўллаш мумкин.
Физиотерапевтик муолажалар пешона - энса гальванизацияси, дарсонвал бош соҳасига, Бергонье ярим ниқоби оғриқ нуқталарга новокаин билан яхши самара беради. Илдизли оғриқ синдроми бўлган лептоменингитларда диадинамик токлар, парафин аппликацияси, соллюкс ва бошқа иссиқ муолажалар тавсия этилади.
Сурункали лептоменингитларнинг оғир турларида йирик арахноидал кисталар ҳосил бўлиши ва ликвор йўллари окклюзияси бўлган ҳолларда асосан хирургик даво ўтказилади. Бироқ битишмаларни кесиш ва олиб ташлаш ликвор айланишини фақат маълум даражада тиклайди, холос. Юмшоқ пардалар, калла суяги нервларининг илдизлари, мия тўқимасидаги қон томирларининг яллиғланишига алоқадор патологик ўзгаришлар асли ҳолига келмайди. Операциядан кейин яллиғланиш жараёни зўрайиши натижасида бу ўзгаришлар ҳатто оғирлашиши мумкин. Шунинг учун сурункали лептоменингитда, айниқса фиброзловчи турларида, консерватив йўл билан даволаш тадбирларини ишлаб чиқиш зарурати туғилади, у мия пардасидаги томирлар деворидаги ва нерв тўқимасидаги бириктирувчи тўқима ўсимталарини ферментатив ва гормонал препаратлар билан йўқотишга қаратилади.
Лидаза ферменти таъсирида нерв толаларини регенерация қилиш учун қулай шароит юзага келади. Яллиғланиш жараёнининг давомлилиги ва жадаллиги камайиши натижасида чандиқ унча рўйи рост бўлмайди ва назорат текширишига нисбатан мукополисахаридларни, жумладан гиалурон ва хондроитин хлорид кислотани кам тутади. Лидазани қўллаш фақат лептоменингитларнинг узоқ оқибатларини профилактика қилишда катта аҳамиятга эга бўлибгина қолмай, балки патогенетик жиҳатдан асосланган реабилитацион терапия воситаси ҳам ҳисобланади.
Фиброзловчи церебрал лептоменингитларда пардадаги яллиғланишдан кейин қолган чандиқли ўзгаришларнинг сўрилиши учун лидаза билан бир нечта даволаш курси буюрилади (64 бирликдан курс учун - боланинг ёшига қараб, 10 ёки 15 инъекция), стекловидное тело (1 млдан ҳар куни, 20 инъекция). Лидаза бириктирувчи тўқима толасининг секин ҳосил бўлишига ёрдам беради, шунинг учун травматик лептоменингитларда уни иложи борича эрта қўллаш мақсадга мувофиқ бўлади.
Сурункали лептоменингитларни ва хориоэпендиматитларни профилактика қилишнинг асосий чораси уларни ўткир ва ним ўткир даврида мунтазам равишда, кейинги зўрайишларнинг олдини олиш мақсадида зўр бериб узоқ вақт даволашдан иборат.
Do'stlaringiz bilan baham: |