|
Клиника. Бош мия ўсмаларининг клиник белгилари умуммия, локал (ўчоқли), «узоқликдаги» ёки дислокацион белгиларга бўлинади.
Умуммия симптомлари гипертензив ёки окклюзион синдром оқибатидир. Энг доимий ва яққол симптом бош оғриғи ҳисобланади, у 84% беморда кузатилади ҳамда кўпинча касалликнинг дастлабки белгиси бўлади. Бош кўпинча эрталаб оғрийди ва оғриқ бошни энгаштирганда, қорин мушакларини таранглаштирганда кучаяди. Бош оғриғи билан бирга овқатга боғлиқ бўлмаган, IV қоринча тубида жойлашган қусиш маркази таъсирланиши оқибатида беморнинг кўнгли айнийди ва қусади (68% ҳодисада). 78% беморларда кўрув нервининг димланган дисклари аниқланади, вақт ўтиши билан кўрув нерви дискининг димланиши диск атрофиясига айланади. Бош мия ўсмалари бор беморларнинг 50-80% ида ҳуши бузилади, қарияларда - психоорганик синдромлар кузатилади. Ҳамма руҳий жараёнлар секинлашади. Беморлар секин сўзлайди, сўзларни қийналиб топади, персеверация кузатилади, хотира сустлашади, мувозанат бузилади, ташқи таассуротларга эътибор бермайди, чала мудроқ ҳолатида бўладилар. Руҳий бузилишларнинг бир қатори ўсма жойлашувига боғлиқ бўлади. Масалан, чакка қисми ўсмаларида эшитув, кўрув, таъм, ҳид билиш галлюцинациялари кузатилади. Пешона қисми ўсмаларида руҳий фаоллик сусаяди, аспонтанлик, аффектив секинлашув ва амнестик бузилишлар билан бирга амнетик - абулик синдром кузатилади, кўз соҳасида жойлашганда тормозланиш синдроми кузатилади. Қадоқсимон тана ўсмаларида тезда психопатологик ўзгаришлар (пешона типида) ривожланади ва бимануал реципрок уйғунлик бузилади. III қоринча ўсмаларида Корсаков синдроми ривожланади.
Ўчоқли белгилар. Ўсманинг мия қисмларига бевосита таъсирида пайдо бўлади. У ерда ривожланади. Шунга қараб топик ташхис қўйиш мумкин бўлади.
Мия устуни ўсмалари классик альтернирловчи синдром шаклланиши билан кечади, кейинчалик унга гипертензив синдром қўшилади ва белгилари секин-аста кучаяди. Бироқ кўпроқ мия устунининг иккиламчи зарарланиши кузатилади, у касалликнинг маълум даврида ўсма қаерда жойлашганига қарамай шаклланади.
Ўсма узунчоқ мияда жойлашганда аввал энса соҳасида оғриқ пайдо бўлади, бунда бош қимирламай туради, тананинг юқори қисмида сезги (парестезиялар) ўзгаради ва вегетатив бузилишлар қўшилади: дизартрия, ҳиқичоқ, қусиш (мия устунининг каудал қисмида жойлашганда) кузатилиши мумкин, декомпенсация босқичида ҳуш жойидалигида нафас тўхтайди.
Пешонада жойлашган ўсмаларда сохта мияча белгилари, шунингдек, контралатерал моно - ёки гемипарезлар кузатилади, мушаклар тонуси кучаяди, патологик оёқ ва қўл кафти рефлекслари, джексон эпилептик хуружлар, мотор афазия, ўзига хос психопатологик ўзгаришлар (юқорида айтиб ўтилди), Фостер Кеннеди симптоми (ўсма томонида кўрув нерви дискининг бирламчи атрофияси қарама-қарши томонда димланган диск) кузатилади.
Чакка қисм ўсмалари тананинг бутун ярмида ёки унинг бир қисмида сезгининг контралатерал бузилиши гипестезия ёки анестезия сифатида бўлади. Сенсор афазия, хотира бузилиши (нутқ маълумотини изчилликда эслаб қолишнинг бузилиши), умумлашган эпилептик хуружлар, гомоним гемианопсия, чакка атаксияси (қўл ва тана атаксияси), галлюцинациялар (юқорида айтиб ўтилди) кузатилиши мумкин.
Тепа қисмнинг орқа томони зарарланиши мураккаб сенсор, кўрув ва нутқ бузилишларига олиб боради (астереогноз, конструктив апроксия, окалькулия, аутотопогнозия, амнестик ва семантик афазия).
Энса қисми ўсмаларида қарама-қарши томонда тўлиқ ёки қисман гемианопсия, кўрув галлюцинациялари (эпилептик хуруж аураси бўлиши мумкин), рангларни билишнинг бузилиши, кўрув агнозияси, Бурденко-Крамер синдроми (оғриқ, кўз олмаларига ўтиш билан, ёруғликдан қўрқиш, кўзнинг ёшланиши) ривожланади.
«Узоқ масофадаги» симптомлар ликвор ва қон айланишининг ўзгариши, мия тўқимаси шишиши, эзилиши ва силжиши билан боғлиқ ҳолда пайдо бўлади.
«Масофа» белгиларининг асосан иккита тури тафовут қилинади.
чакка соҳасида жойлашганда мияча гиппокамп эгатчаси сиқилиб, оралиқ мия, мия оёқчалари ва мия устуни орал қисми эзилади. Кўзни ҳаракатлантирувчи нервлар зарарланиши белгилари, мидриаз, диплопия, страбизм пайдо бўлади.
субтенториал жойлашганда - мияча миндалиналари ва мия устунининг орал қисмлари катта энса тешигида сиқилади, ҳуш йўқолади, нафас, юрак фаолияти бузилади, тоник талвасалар пайдо бўлади.
Т а ш х и с л а ш. Бош мия ўсмалари ташхислашси клиник (неврологик кўрув), электрофизиологик, рентгенологик текширув усуллари, ҳамда орқа мия суюқлигини лаборатор текширишни ўз ичига олади.
Беморнинг неврологик ҳолатини офтальмологик кўрув билан бирга текширилади.
Рентгенологик ташхислаш краниография, КТ ва МРТ ни қўллашга асосланган. Мияни КТ ва МРТси энг информатив диагностик усуллар бўлиб, невропатологлар ва нейрохирурглар амалиётида бирламчи текшириш усули сифатида кенг қўлланилади.
Текширувнинг қўшимча усуллари сифатида ЭхоЭГ, ЭЭГ қўлланилади. Булар мияда ҳажмли жараён борлигини гумон қилиш имконини беради.
Илгари кенг қўлланилган бел пункцияси хозир ўз актуаллигини йўқотган, жуда эҳтиёт бўлиб қилинади, чунки бош мия гипертензиясида у мия дислокацияси ва сиқилишига олиб келиши мумкин.
Бош мия ўсмалари дифференциал ташхислашини умуммия (сурункали энцефалит, арахноидит, окклюзион гидроцефалия) ва ўчоқли (тарқоқ склероз, мияда қон айланиши бузилиши, чекланган энцефалит) белгилари бор касалликлар билан ўтказилади.
Шуни айтиб ўтиш керакки, геморрагик инсультни баъзи ҳолларда ўсмага қон қўйилиши деб ҳисоблаш мумкин. Ўсманинг қиёсий ташхислашси мураккаб. Ўсма ҳар қандай ҳажмли патологик жараён - абцесс, инфекцион гранулема, гематома, киста ва бошқалар кўринишида кечиши мумкин.
Do'stlaringiz bilan baham: |
