Arxiv hujjatlari-bu tarix tirik o’tmish

Mavzu;O’zbekistonda Arxiv ishi va Elektron arxivlar ularning

Ahamiyati.

“Arxiv hujjatlari-bu tarix tirik o’tmish.”

I.A.Alimov.

XXI-Asr Axborot texnalogiyalari asri hisoblanadi.Bugungi kunda axborot texnalogiyalari kirib kelmagan biron sohani topish qiyin.Shu jumladan Arxiv sohasiga ham axborot texnalogiyalarni olib kirish oz navbatda arxiv hujjatlarini uzoq muddat saqlash,kerakli ma’lumotlarni tezda izlab topish, arxiv xizmatidan foydalanuvchilarning sorovini oz vaqtida va sifatli amalga oshirish imkoniyatlarini beradi=.Mustaqillik sharofati bilan O’zbekistonda juda kata ozgarishlar yangilanishlar davri boshlandi.Istiqlol yillarida jamiyat hayotining barcha sohalarida tub ozgarishlar amalga oshirildi ,shuningdek arxiv sohasiga ham keng e’tibor qaratildi.Arxivlarga bolgan munosabat keskin o’zgardi.

Arxiv atamasi lotincha ‘arxivium’-hukumat binosi sozidan olingan.Lekin arxiv atamasining hozirgi qollanilishi boshqa ya’ni Arxiv-bu idoralar,korxona va tashkilotlar shuningdek tarixiy shahslar faoliyatiga oid xujjatlar saqlanadigon muassasa.hisoblanadi Arxivlarning asosiy vazifalari;

-arxivni muntazam ravishda arxiv hujjatlari bilan jamlanishini tashkil etish,tizimli hisobga olish va tegishli sharoitda saqlash arxiv hujjatlaridan foydalanish uchun shart sharoitlar yaratish;

-arxiv hujjatlarini but saqlanishini ta’minlash va ularni kirib korishga doir chora tadbirlarni ishlab chiqish va qabul qilish;

-siyosiy,gumanitar,iqtisodiy,madaniy rivojlanish va davlat taraqqiyotining boshqa sohalaridagi yutuqlari togrisida arxiv ekspozitsiyalarini tashkil etish;

-arxiv hujjatlarini ilmiy tadqiq etish ishlarini olib borish va ularning natijasini chop etish;

-arxivshunoslikning dolzarb masalalariga bagishlangan ilmiy amaliy tadbirlarni otkazish va ilgor tajribalarni ommalashtirish;

= Elektron arxivlarning paydo bo’lishi arxivshunoslar ishini yengilashtiradi,vaqtni tejaydi,hujjatlarning asl nusxalarini yahshi saqlanishiga yordam beradi va arxiv tashkilotlarida tezkor va sifatli ish faoliyatini tashkil etishni taminlaydi.=

Hozirgi vaqtda arxiv manbalarisiz zamonaviy ijtimoiy-iqtisodiy tarraqqiyotni tasavvur qilish qiyin.aynan arxiv hujjatlarida har bir davlatning turli tarixiy siyosiy jarayonlardagi obyektiv voqealari oz aksini topadi.Axborot texnalogiyalarining shiddat bilan rivojlanishi hujjatlarning yangicha korinishini,ya’ni kompyuter texnalogiyasi yordamida tuziladigon elektron hujjatlarni vujudga kelishiga sabab boldi.Hujjatlarning ma’lumotlar bazasini yaratish maqsadida arxiv 2010-yildan boshlab elektron qidiruv tizimni ishlab chiqishni boshlagan.Arxiv faoliyatini axborotlashtirish asl hujjatlarni raqamli asoslarga otkazish,hujjatlarning elektron nusxalarini foydalanuvchilarga berish va mavjud fondlar elektron royxatini tuzish orqali amalga oshirilmoqda

.Arxiv ishini axborotlashtirish –arxiv hujjatlariga ishlov berishining takomilashtirilgan jarayoni bolib,unda arxiv ishiga informatikaning nazariy va amaliy ishlanmalari joriy qilinadi hamda arxivlar zamonaviy texnik vositalari va dasturlari bilan ta’minlanadi.Arxivlarda electron hujjatlarni yaratish va ulardan foydalanish boshqa axborot tashuvchi vositalar bilan bir xil ahamiyatga ega boladi,unda avvalo davlat yer kadastri,soliq tolovchilar,buxgalteriya hisobotlari,qimmatli qogozlar hisobi,passport viza nazorati,demogarfik va boshqa ma’lumotlar bazasini yaratishda foydalaniladi.Elektron arxivlarda saqlanayotgan hujjatlarni quydagi guruhlarga ajratish mumkun;

1.Iqtisod,aholini royxatga olish,sogliqni saqlash sohasi,saylovlar;

2.Me’yoriy huquqiy hujjatlar matnlari,tadqiqotchilar uchun muhim bolgan

ensiklopedik nashrlar,gazetalar.

3.Qimmatli manbalarning raqamli nusxalari (yilnomalar,davriy va boshqa qimmatbaho hujjatlar).

Elektron arxivlar faoliyatining asosiy yonalishlari quydagilardan iborat;

-axborot saqlash tamoyillarni ishlab chiqish;

-axborotni himoya qilish;

-axborotdan qayta foydalanishni faollashtirish;

-ma’lumotlarni ta’riflash kriteriyalarini standartlashtirish;

-texnik vosutalar tomonidan oqiladigon fayllarni arxivlashtirish;

-arxivlar va tehnik vosita yordamida oqiladigon ma’lumotlarni ishlab chiquvchilar bilan hamkorlik;

-axborot xizmatlari va tadqiqot loyihalarini amalga oshirish.

Arxiv elektron hujjatlarni sifatli saqlanishi uchun barcha choralarni korishi kerak.Ma’lumotlarning asosiy qismi serverda saqlanishi va hamma foydalanuvchilar uchun qulay bolishi va albatta ularning zahira nushalari mavjud bolishi kerak.Qog’ozdagi hujjatlarni aylanishi jarayonidagi asosiy kamchilik bu hujjatlarni izlab toppish tezligining yetishmasligi ,hujjatlarni tayyorlash muddatlarning kopligidadur.Bugungi kunda an’anaviy hujjat aylanishi kam samarali bolib,bu jarayon yirik korxonalar uchun bir qator qiyinchiliklarni tug’diradi.Hozirgi kunda hujjatlar aylanishining elektron shakli ommaviy va qulay bolib,u hujjatlarni yaratish,ularni qayta ishlash,uzatish,saqlash kabi jarayonlarda juda katta qulayliklar tug’dirmoqda.

Bugungi kunda Arxivlarida alohida qimmatli hujjat arxivlarning elektron nusxasini yaratish uchun quydagi qurulmalardan keng foydalaniladi;

-shaxsiy kompyuter;

-muqovalangan hujjatlar uchun maxsus skaner uskunasi;

-maxsus fotokameralar;

-katta format va hajmdagi hujjatlar uchun A-3 A-4 formatdagi skanerlar.

Yuqoradagi qurilmalar shaxsiy kompyuter bilan mutanosiblikda va togri ishlashni ta’minlash uchun kompyuterga boshqaruvchi dastur ta’minoti o’rnatiladi.