Arxitekturaviy kompozitsiya asoslari



Download 6,43 Mb.
Pdf ko'rish
bet1/62
Sana14.06.2022
Hajmi6,43 Mb.
#667162
  1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   62
Bog'liq
Arxitekturaviy kompozitsiya asoslari (X.Po\'latov va b.)



X. P 0 ‘LATOV, P. ZO H ID O V , D. NOSIROVA, 
M. MIRYUSUPOVA, SH. NU RM U H A M ED O V A
ARXITEKTURAVIY
KOMPOZITSIYA ASOSLARI
О ‘zbekiston Respublikasi Oliy va о ‘rta maxsus ta Tim vazirligi
tegishli oliy o'quv yurtlari uchun darslik sifatida tavsiya etgan
Toshkent 
“Talqin” nashriyoti — 2005
www.ziyouz.com kutubxonasi


А81 
Arxitekturaviy 
kompozitsiya 
asoslari: 
Oliy
o ‘quv y u rtlari talabalari u c h u n d a rs iik /X . 
Po'latov, P. Zohidov, D, Nosirova va b o sh q .— 
Т.: “T alq in ” , 2005-96 b.
I. Po‘latov X. va boshq.
ББК 8 5 .1 1я73
Ushbu darslik “Arxitektura” va boshqa turdosh sohalar 
b o ‘y>cha ta ’lim olayotgan bakalavriat talabalari uchun 
m o M ja lla n g a n . U n in g asosiy m a q s a d i—b o 'la ja k
mutaxassislarga hajmiy-fazoviy fikrlash qobiliyatini o'stirish, 
arxitekturaviy kom pozitsiyaga oid eng zarur nazariy 
m a’lumotlami berish, kompozitsiya bog‘lash ko‘nikmalarini 
rivojlantirishdan iboratdir. Kitobda nazariy bilimlar juda 
qisqa—m a’ruza tariqasida berilgan. Amaliy mashqlarni 
klauzura va vazifalar tariqasida o'tkazish tavsiya etilgan; ulami 
bajarish uchun uslubiy ko‘rsatmalar keltirilgan.
© “Talqin” nashriyoti, 2005- y.
www.ziyouz.com kutubxonasi


SO‘ZBOSHI
Arxitekturaviy kompozitsiya fani b o ‘lajak m utaxasisning b ad iiy-fa - 
:oviy m ushohadasini kengaytiradi, kasbiy m ahoratini oshiradi. M o- 
hiyati jih atid an arxitekturaviy loyihalashning asosidir.
M a’lum ki, arxitekturaning funksiya, konstruksiya va estetikadan ibo­
rat uch teng va ajralmas jihatlari m avjud. M azkur fan arx itektu ran ing
badiiy, y a ’ni estetik jihatini, qism an konstruktiv to m o n in i o ‘rganadi. 
Dem ak, u m avhum narsalar to ‘g ‘risida s o ‘z yuritadi. Bu “A rxitek­
turaviy kom pozitsiya asoslari” fanining asosiy ilmiy uslubidir.
Ushbu fanni ikki asosiy qism ga b o ‘!ish m um kin. Birinchi q ism id a 
m e’moriy kom pozitsiya vositalari (n u q ta , chiziq, tekislik, hajm , m etr, 
ritm , kontrast, nyuans, rang kabilar) o ‘rganiladi. Sodda inform atsion
belgi loyihasi bajariladi. Talaba ikkinchi kursda boshlanadigan m e ’m oriy 
loyihalash fanini o ‘zlashtirishga tay y or b o ‘)adi. Fanning ikkinchi qism i 
turli arxitekturaviy tizim tuzish m asalalariga bag‘ishlangan. O c h iq fa­
zoviy m uhit, hajm iy shakl, yopiq m u h it kabi tizim larning xususiyatlari 
o ‘rganiladi. H ar bir turdagi tizim ni o 'rg an ish yakunida insonga nisbat 
qilingan, shartli funksiya berilgan kom pozitsiyalarning klauzuralari b a ­
jariladi. K om pozitsion izlanishlar arxitekturaviy loyihalashga yaqinlash- 
tiriladi. M avhum kom pozitsion vositalar konkretlashtiriladi.
Fan jam i 17 mavzudan iborat. H ar m avzu m a’ruza (nazariya) ham da 
asosan m aket tariqasida bajariladigan klauzura va vazifalardan iborat 
(am aliyot). K lauzuralar qisqa m u d d atd a faqat darsxonada (au d ito riy a- 
da) bajariladi. Ularda maketning texnik ijrosi bilan bog‘liq yetishm ovchi- 
liklar (chiziqlarning q o ‘lda chizilishi, qirqishdagi biroz notekislik lar va 
h.k.) nazarga olinmaydi. Klauzurada m aqsad qilib sarlavhasida ko‘rsatilgan 
ham da hal etilishi lozim bo‘lgan m asalaning g ‘oyasi ravshan aks etishi 
kerak. Vazifalarda q o ‘shimcha ravishda m aketlarning yuqori saviyada ba- 
jarilishi ham talab etiladi. Shakllarning qirralari yoriqsiz, an iq , tekis 
chiqarilishi lozim.
www.ziyouz.com kutubxonasi


Am aliyot m ashqlarini k o ‘p ro q 15x20 sm va 30x20 sm , ayrim hol­
larda 15x10 sm va 30x40 sm form atlardagi qattiq qog‘ozlarda bajarish 
tavsiya etiladi. K om pozitsiya g ‘oyasi taqozo etgan hollarda tavsiyaviy 
o ‘lcham lardan chiqish ham m um kin. Maket asosini (platform asini) 
uchburchak, kvadrat, d o ira va boshqa shakllarda bajarish kerak bo'ladi. 
H ar bajarilgan amaliy ishda klauzuraning yoki vazifaning nomi va tala- 
baning familiyasi, ismi q a lam d a yoki tushda yozilishi shart. Yozuvlar 
old to m o n d a berilsa, u larn in g um um iy kom pozitsiyada ham ishtirok 
etishini nazarda tutish lozim .
Baholash quyidagicha tashkil etiladi. K lauzuralar dars tugagandan 
so ‘ng yig‘ib olinadi va b aholanadi. Vazifa darsxonada, o'qituvchi masla- 
hati bilan eskiz tariqasida bajariladi. Vazifaning darsxonada bajarilgan 
eskiziga darsning oxirida reyting tizim ida 40 foizgacha b o ‘lgan baho 
q o ‘yiladi. Qolgan 60 foizi uy sharoitida bajarilgan qism iga 
q o ‘y U ad i.
U shbu kitobning ro ‘yxatida keltirilgan barcha am aliy m ashqlarni 
bajarish shart emas. K lauzura va vazifalarni akadem ik guruhlarning tay- 
yorgarlik darajasiga qarab ro ‘yxatda keltirilganlarining ichidan tanlab ol- 
ish tavsiya etiladi.
M azkur darslikda “ Arxitektura tarixi va nazariyasi” fakultetining (awal 
Tosh PI, 1991 -yildan T A Q I tarkibida) arxitekturaviy kom pozitsiyadan 
to kplagan tajribasi m ujassam langan. Fan dastlab, 70-yillarda “ Hajmiy - 
fazoviy kom pozitsiya” deb atalgan. U Rossiyada 30- yillarda faoliyat 
k o ‘rsatgan “ Oliy badiiy tex nika ustaxonalari” (ВХ У ТЕМ А С) va “ Oliy 
badiiy texnika instituti” (В Х У Т Е И Н ) tajribalariga asoslangan edi. F an ­
ning dasturi kom pozitsiyaning hajm iy - fazoviy jihatlariga kirm aydigon 
rang kabi kompozitsiya vositalari bilan kengaytirilgandan so‘ng u hozirgi 
“ Arxitekturaviy kom pozitsiya asoslari” degan nom ini oldi.
Fanni o ‘qitish tajribalari shuni ko'rsatm oqdaki, bunda eng m uhim i 
talabalarning fazoviy tassavurlarini kengaytirish, m ashg‘ulotlar 
0
‘tkazish 
vaqtida kom pozitsion y ech im ni k o ‘rsatib berish em as, balki mavzuga 
d o ir to ‘g ‘ri yo'nalish berish ham da talaba o'ylagan g‘oyani ro ‘yobga 
chiqarishga yordam berishdir.
M avzularda avval nazariya, keyin amaliy ishlar - klauzuralar (audi- 
toriy ad a qisqa vaqt ichida bajariladigan mashq) ham da vazifalar (audi- 
toriyada bosh lab uy sh aro itid a tugatiladigan m ashq) beriladi, oxirida
www.ziyouz.com kutubxonasi


nazariy bilim ni va hosil etilgan k o ‘nik m alarn i m ustahkam lash u c h u n
savollar keltiriladi. Klauzuralar m aket yoki grafik shakllarda bajarilad i. 
Talabalar to m o n id an bajariladigan vazifa va klauzuralarning s o n in i 
qisqartirish m um kin.
Ushbu darslik TAQIda chop etilgan “ M e ’m oriy kom pozitsiyadan 
uslubiy k o ‘rsatm a” (1996-y.) va “ A rxitrekturaviy kom pozitsiya aso s- 
lari” (2000-y.) o ‘quv q o ‘llanmasi ustida davom ettirilgan ish larn in g
mahsulidir. Kitobning “ So‘zboshi”ni, 1-m avzu “ Kompozitsiya t o ^ r i s i d a
tu sh u n ch a” , “ M etr va ritm ” va “ C h iz m a ta h lili” qism larini X.PoM atov 
va D.N osirova hamkorlikda; m a’ruza m atnlaridagi tekislik (2 -m av zu da) 
ham da yuza va relyefga (3-m avzuda) tegishli qism larini S h .N u rm u h a - 
medova; “ M asshtab va nisbat” qismini P.Zohidov; “ Simmetriya” qism ini 
D.Nosirova; “ Hajm iy - fazoviy kom pozitsiya turlari” qismini M .M iry u - 
supova; qolgan boshqa qismlarini X .P o 'la to v yozgan.
M azkur kitobning m azm unini boyitishga qaratilgan barcha tan q id iy
fikr-m ulohazalari uchun kitobxonlarga m ualliflar oldindan m in n a t- 
dorchilik bildiradilar.

Download 6,43 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
  1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   62




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish