Arxitekturaviy kompozitsiya asoslari

kontrrelyefhi,
b o ‘rtiqlik 
relyefni
tashkil qiladi. Umumiy 
tekislikdan bo'rtiq hajm oz m iqdorda ko‘tarilgan boMsa - 
barelyef
ko‘p 
miqdorda ko‘tarilgan bo‘lsa - 
gorelyef
deyiladi.
Botiqlik cheksiz bo‘lishi ham mukin. Bunday holda tirqish hosil bo'ladi. 
Yuzalar bir-biridan ajralib qoladi. Relyefning m azkurturi “qirqm a” relyef 
deb ataladi. Qirqma relyefda tirqish kichikroq bo'lib, yuzalik xususiyat saq- 
langan b o ‘ladi. Agar tirqish katta bo‘lsa, yuzalik xususiyat yo‘qoladi.
Relyefning asosiy xususiyat la rid an yana biri uning plastikasidir. Relyef­
da ham nyuans va kontrastlik kabi xususiyatlar yuza badiiy jihat ini belgilash- 
da m uhim omil sanaladi.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Relyefning tez-tez uchrab turadigan turi tariqasida 
о ‘yma relyefni
kel- 
tirishimiz mumkin (tekislik plastikasi kesilgan holat). Bu vaziyatda siluet 
paydo bo‘lish qonuni kuchga kiradi.
Relyefda o ‘zgarish moyilligi mavjud: massa ko'paytirilishi (qo‘shim cha 
ravishda yopishtirilishi) va kamaytirilishi (qirqib olinishi) mumkin. R elyef 
fazo bilan bog'langan, chunki undan m uayyan hajm kelib chiqadi.
Relyef tomoshabinning harakati va vaqt o ‘tishi mobaynida o kzgarib idrok 
etiladi. Bu relyefning katta imkoniyatlarini tashkil etadi. Relyef 
monoxrom
(oq-qora) va 
polixrom
(rangli) bo‘Iishi mumkin (o'ymakor ganch va yog‘och 
taxtalarini qiyoslang). Agarashyo xususiyatlari to ‘g‘ri topilsa, u o ‘ziga xos 
tilda “gapira” boshlaydi. Chertib olingan va o ‘zaro mos ravishda uyg*un- 
lashtirilgan ashyo va shakl sifatlari ta ’sirchan plastik asar yaratishga yordam
beradi. Jahon m e’morligida relyef m ohirona qoilanilgan misollar (jam oat 
va turar uylarning ustun va devorlaridagi o ‘ymakorliklar) ko'p uchraydi.