Arxitektura qurilish instituti ijtimoiy fanlar kafedrasi

Марказий Осиё давлатларининг 2011-2018 йилларда инсон тараққиёти индекси рейтингидаги ўрни

БМТ Тараққиёт дастури доирасида давлатлар бўйича инсон тараққиёти индексини ҳисоблаш ва уларнинг рейтинги 1990 йилдан йўлга қўйилган. Марказий Осий мамлакатларига келсак, Қозоғистон, Қирғизистон ва Тожикистон 1990 йилдан бошлаб ушбу рейтингда “қатнашади”, Ўзбекистон бўйича 2000 йилдан, Туркманистон бўйича эса 2010 йилдан бошлаб маълумотлар мавжуд.

Шунингдек, 2010 йилдан бошлаб БМТ Тараққиёт дастури ҳисоботларида инсон тараққиёти индексини ҳисоблаш методологиясига ҳам бирмунча ўзгаришлар киритилди. Бундан ташқари, 2011 йилдан бери мазкур рейтингда иштирок этиб келаётган мамлакатлар сони ҳам муайян миқдорда бўлиб келмоқда: 186 тадан 189 тагача. Шу боис, айнан 2011-2018 йиллардаги даврда Марказий Осиё давлатларининг ушбу рейтингда жой олган ўринлари қай тарзда ўзгарганини ва мазкур мамлакатларда инсон тараққиёти индекси динамикасини кўриб чиқиш мақсадга мувофиқдир.

Юқоридаги иллюстрацияда кўриниб турибдики, инсон тараққиёти индексини ўсиши бўйича 2011-2018 йилларда мазкур минтақанинг барча мамлакатлари муайян ютуқларга эришган. Лекин, ушбу индекснинг минтақа давлатларида ўсиш сурьати хар хил бўлди. Хусусан, мазкур даврда инсон тараққиёти индекси Ўзбекистонда 11 фоиз, Қозоғистонда 9,7 фоиз, Қирғизистонда 9,6 фоиз, Тожикистонда 8,1 фоиз, Туркманистонда эса атиги 3,5 фоиз ўсди.

Ушбу индекснинг дунё давлатлари бўйича рейтингида “кўтарилиш” борасида ҳам Марказий Осиё мамлакатларининг ютуқлари хар хил. Хусусан, 2011 йилдан бери Қозоғистон 18 поғона, Ўзбекистон – 7 поғона, Қирғизистон – 4 поғона кўтарилган. Туркманистон аксинча, ушбу рейтингда 6 поғона пасайган, Тожикистон эса – 2 поғона.