Arxeologiya, qadimgi dunyo tarixi va etnografiya kafedrasi

Bibi – mushkulkusho («Qiyinchiliklarni bartaraf etuvchi xonim»), o’zbek va tojiklarda mifologiya personaji, baxtsizliklar, qiyinchiliklarda yordamga chaqirilgan. Bibi-mushkulkusho bilan bog’liq afsonalarning mazmuni Bibi Seshanba haqidagi afsonaga yaqindir. Ularning qahramoni – kambag’al-chol, o’tin terib yurib o’rog’ini yo’qotadi, uni izlayman deb, Bibi-mushkulkusho yashaydigan g’orga kirib qoladi. U cholga o’rog’i topilishini va judayam ko’p o’tin yig’ishni va’da beradi, faqat chol har chorshanba uning sharafiga dasturxon tuzash kerakligini Bibi-mushkulkusho tayinlaydi. Chol esidan ko’tarilib, bir chorshanbani o’tkazib yuboradi, uni yana nochorlik qarshi oladi, lekin marosimni o’tkazgandan keyin yana o’zini tiklab oladi. Musulmon olamida Bibi-mushkulkusho mashhur Buxorolik Bahovuddin Naqshbandning xolasi hisoblanadi.

Bibi-Seshanba – o’zbeklar va tojiklar mifologiyasida oilaviy baxt homiysi, shuningdek, ip yigiruvchilik va to’qimachilik homiysi. Uning ismidagi «seshanba» so’zi haftaning unga atalgan kunini ko’rsatadi. G’arbiy Yevropadagi Zolushka ertagiga o’xshash afsona, o’chog’ kultiga borib taqaladi, qaysikim unda Bibi-Seshanba qari ayol ko’rinishida kambag’al qizga yordam beradi. Bibi-Seshanba haqidagi hikoya marosimiy dasturxon ustida aytilib, unda faqat ayollar qatnashadi. Ushbu marosim to’ydan keyingi kunlarda o’tkaziladi²⁷.