Arxeologiy a

21-mavzu: O`rta Osiyo o`rta asrlarda. (12-18 asrlar)
Reja:
1) O`rta Osiyo shaharlari rivojlanishi
2) Me`morchilik va hunarmandchilik
3) IX-XVIII asrlarda iqtisod va madaniy xayot.
E'tibor bering:
O’rta asrlar davrida yuz bergan ijtimoiy, iqtisodiy, siyosiy va madaniy o’zgarishlarning arxeologik yodgorliklarda aks etishi. Aholining ijtimoiy tarkibi. O’rta asrlar davri shahar va qishloqlari: Samarqand, Buxoro, Kesh, Naxshab, Qanqa, Eski Termiz, Axsikent, Varaxsha, Bolaliktepa, Kofirqal’a, Oqtepa, va boshqalar. O’rta asr shaharlarining tarixiy topografiyasi. Shahar me’morchiligi: turor joylar, saroylar va ibodatxonalar. Dehqonchilik va sun’iy sug’orish inshoatlari. Xunarmandchilik: kulolchilik va shishasozlik, to’qimachilik, metallsozlik, zargarlik, duradgorlik. Sug’d, Buxorxudod, Kesh, Shosh va Farg’ona tangalari. Ichki va tashqi savdo. Rivojlangan o’rta asrlar davri shaharlarining shakllanishi va rivojlanishi. o’rta asr yozma manbalari shaharlarning tarixiy topografiyasi to’g’risida. Yozma manbalarda qayd qilingan shaharlar va ularning lokalizatsiyasi. O’zbekiston xududidagi o’rta asr shaharlari: Samarqand, Buxoro, Robinjon, Qanqa, Binket, Tunket, Axsikent, Termiz, Kat, Xozarasp va boshqalar. Mudofaa inshoatlari. Devori qiyomat, kampir devorlar. Shahar memorchiligi: turor joylar, saroylar, masjid va madrasalar, karvonsaroylar. qurilishda pishiq g’ishtdan keng foydalanishga o’tish va memorchilikda yangi imkoniyatlarga yo’l ochilishi. Ismoil Somoniy maqbarasi – sharq memorchiligining noyob durdonasi. Arab ota kompleksi. o’yma ganchkorlik. Uy va binolarni bezatishda geometrik shakldagi naqshlarning keng yoyilishi. Afrosiyobda Samarqand hukmdori saroyining ochilishi. Termizshohlar saroyi - me’morchilikning noyob yodgorligi o’rta asrlarda shahar obodonchiligi. Dehqonchilik. Sun’iy sug’orishinshoatlari. o’rta asr shahar hunarmandchiligining taraqqiyoti. Kulolsozlikda sopol idishlarga sir berishlikning kashf etilishi.. Ichki vaavdo. Islom dini. Jo’me masjidlar va nomozgohlar. Musulmon qabristonlari. X1V - XV asrlarda O’zbekiston shaharlari: Samarqand, Shahrisabz, Buxoro, Urganch, Toshkent, Shahruxiya, Axsikent va boshqalar. Samarqand - Amir Temur saltanatining poytaxti. Shaharlarda monumental me’morchilik. Go’ri Amir, Bibi Xonum, Shohizinda, Ko’k saroy. Ulug’bek madrasasi va Ulug’bek rasatxonasi. Amir Temur va temuriylar davrida barpo etilgan Samarqand bog’lari. Shahar obodonchiligi va bozorlar. Dehqonchilik va sun’iy sug’orish inshoatlari. Hunarmandchilik. Kulolchilikda yangi izlanishlar. To’qimachilikning rivojlanishi. Metallsozlik: qurol-yaroqlar ishlab chiqarishning yo’lga qo’yilishi. Kundalik ehtiyoj buyumlar ishlab chiqarishning yuksalishi. Shishasozlik. Zargarlik. Tovar-pul munosabatlari. Ichki savdo. Buyuk ipak yo’li va tashqi savdo tarakqqiyotidagi yangi imkoniyatlar.
Adabiyotlar:

1. 
   Belenitsikiy, Bentovich, Bol’shakov. «Srednevskovo`y gorod Sredney Azii». L. 1973.
   
2. 
   Lunina S.B. Goroda yujnogo sogda v VIII-XII vv. T. 1984.
   
3. 
   Atagariev E. Drevno`y Dagistan. Ashgabad. 1983.
   
4. 
   Maxammadjanov, Mirzaaxmedov, Adilov. Gorodiha Paykent. T. 1988.
   
5. 
   Karimov SH, SHamsiddinov R. Vatan tarixi II-qism. T.
   
6. 
   Axmedov B. Gosudarstvo kochevo`x uzbekov. M. 1965.
   
7. 
   Ivanov P. Ocherki po istorii Sredney Azii. M. 1958.