Arshi muhandislik-iqtisodiyot instituti

1.Pul islohotlarini amalga oshirish;
2. Inflyatsion jarayonlarni davlat tomonidan tartibga solib turish;

Pul islohotlari – bu mamlakatdagi pul muomalasini tartibga solish va kuchaytirish maqsadida davlat tomonidan mavjud pul tizimini to’liq yoki qisman o’zgartirishlarini amalga oshirishdir. Mamlakatning iqtisodiy rivojlangan holati, pullarning ta’minlanganligi darajasiga asosan pul islohotlarining revalvatsiya, devalvatsiya va denominatsiya usullaridan foydalaniladi. Iqtisodiyoti rivojlangan davlatlardan Germaniya Federativ Respublikasi, Isroil va boshqalarda revalvatsiya usulidan foydalanildi. Revalvatsiya o’z mohiyatiga asosan milliy pul birligini xorijiy valyutaga nisbatan kursini ko’tarib qo’yishdan iborat. Pul islohotining ikkinchi usuli bo’lib devalvatsiya hisoblanadi. Devalvatsiya o’z mohiyatiga asosan milliy pul birligini xorijiy valyutaga nisbatan tushirib qo’yishdan iborat. Devalvatsiya usulidan asosan iqtisodiyoti bozor munosabatlariga o’tayotgan mamlakatlarda keng foydalaniladi. Pul islohotining uchinchi usuli bo’lib denominatsiya hisoblanadi. Denominatsiya o’z mohiyatiga asosan milliy pul birligidagi ortiqcha nollarni olib tashlab muomalaga yangi pullarni chiqarishdan iborat. Denominatsiya usulida Rossiya (3 dona nolni olib tashladi) va Turtsiya (liradan 6 dona nolni olib tashladi) xukumatlari foydalanishdi.

Inflyatsion jarayonlarni davlat tomonidan tartibga solib turish o’z mohiyatiga asosan mamlakatda mahsulotlar, bajarilgan ishlar, ko’rsatiladigan xizmatlarga bo’lgan narx-navolarni o’sib borishini cheklash va pul tizimini barqarorlashtirish masadida davlat tomonidan aniq chora-tadbirlarni amalga oshirishdan iborat. Ushbu chora-tadbirlar ikki yo’nalishda olib boriladi:

1. 
   Deinflyatsion siyosat. Ushbu siyosat mamlakatda pulga bo’lgan talabni pul-kredit va moliya mexanizmlari yordamida tartibga solib turiladi. Deinflyatsion siyosat davlat xarajatlarini qisqartrish, kreditlar uchun foiz stavkalarini oshirish, soliq yukini kuchaytirish (soliqlar soni va ularni foiz stavkalarini ko’tarish) va pul massasini cheklashni o’z ichiga oladi. Shuni ta’kidlash lozimki, deinflyatsion siyosat mamlakatdagi iqtisodiy o’sishni sekinlashuviga sabab bo’ladi;
   
2. 
   Daromadlar siyosati. Ushbu siyosat olib borishda davlat tomonidan mahsulotlar, ko’rsatilgan xizmatlar, bajarilgan ishlarga bo’lgan narx-navo va ish haqi ustidan birdaniga nazorat etiladi hamda ularni o’sishini ma’lum chegarasi o’rnatiladi yoki butunlay «muzlatib» qo’yiladi. Daromadlar siyosati o’z mohmiyatiga ko’ra qat’iy siyosat hisoblanadi va u aholi o’rtasida norozilikni kelib chiqarishi mumkin. Lekin inflyatsiya bilan kurashishda ayrim mamlakatlarda daromadlar siyosatidan foydalaniladi.
   
3. 
   Xulosa kilib aytganda, ijtimoiy ishlab chikarish rivojlanishida yuzaga keluvchi disproportsiyalar sababli tovarlar va xizmatlar baxosining umumiy yoki tuxtovsiz usishi va natijada pul muomalasi konuniking buzilishi okibatda pul biriligining kddrsizlanishiga inflyatsiya deb aytiladi.