Arshi muhandislik-iqtisodiyot instituti

MAVZU: XALQARO MOLIYA INSTITUTLARI, ULARNING MAQSADI VA FUNKSIYALARI
REJA:

1. 
   Xalqaro moliya institutlari va ularning vujudga kelishi
   
1. 
   Osiyo taraqqiyot banki, uning maqsadi va funksiyalari
   
2. 
   Evropa tiklanish va taraqqiyot banki
   

Xalqaro moliyaviy institutlarining umumiy xarakteristikasi
Xalqaro valyuta-kredit va moliya munosabatlarining institutesional tuzihshi tuzilishi o’z ichiga ko'plab halqaro moliyaviy tashkilotlarni oladi. Ularning ayrimlari yirik moliyaviy resurs va katta vakolatlarga ega bo'lib, dunyo iqtisodiyoti va moliya-kredit jarayonlarida bevosita va bilvosita ishtirok etadi. Boshqalari hukumatlararo moliyaviy masalalarm muhokama etish, moliya — kredit siyosati bo'yicha tavsiyalar va maslahatlar berish hamda moliyaviy yordam ko'rsatish bilan shug'ullanadi. Yana boshqalari axborot yig'ish, muhim valyuta-kredit va moliya muammolari va umuman, iqtisodiyotda statistik va ilmiy-tadqiqot ishlarini amalga oshiradi.
Bu institutlarning asosiy maqsadi-xalqaro va mahalliy ijtimoiy-iqtisodiy doirada yuz berayotgan murakkabliklarga va qarama-qarshiliklarni bartaraf etish, yumshatish hamda ularning o'zaro ham-korligini ta'minlashga qaratilgandir.
Dunyoda global ahamiyatga ega bo'lgan xalqaro moliyaviy institutlar tarkibiga BMTning xayrxohligida tashkil etilgan, ixtisoslashtirilgan Xalqaro valyuta jamg'armasi (XVJ), Jahon banki guruhi, Butunjahon savdo tashkiloti kiradi. Bu ixtisoslashtirilgan xalqaro mo­liyaviy institutlar. Birlashgan millatlar tashkiloti (BMT) ning faoliyati bilan bog'liq xalqaro moliyaviy va iqtisodiy masalalarai hal etishda bevosita ishtirok etadi.
BMTning ixtisoslashtirilgan muassasasi-iqtisodiy kengash-Yevropa, Afrika, Osiyo va Lotin Amerikasi uchun 4 mintaqaviy komissiya tuzgan. Osiyo va Lotin Amerikasi komissiyalari Osiyo taraqqiyot banki (OTB) va Amerikalararo taraqqiyot banki (ATB) ni tashkil etilishiga vositachilik qilgan. Maxsus jamg'armalar bu tashkilotlarni to'ldirib turadi.
«Marshall rejasi»ning amalga oshirilishi munosabati bilan 1948 yilda tuzilgan Yevropa iqtisodiy hamkorligi tashkiloti, keyinchalik Yevropa to'lov ittifoqining tashkil etilishiga yo'naltirilgan (1950-1958 yillar), 1960 yilda esa iqtisodiy hamkorlik va rivojlanish tashkilotiga (IXTR⁹⁹, Parij) almashtirilgan. Hozirda bu tashkilot o'z ichiga 32 mamlakatni oladi, uning vazifalariga-tashkilotga a'zo mamlakatarda iqtisodiy o'sishga ko'maklashish, moliyaviy barqaror-likka qaratilgan siyosatni ishlab chiqish, xalqaro savdoni rivojlantirish, diskriminatsion qarama-qarshiliklarni cheklash, rivojlanayotgan mamlakatlarga yordam ko'rsatish kabilar kiradi DCRT ramkasida 100 ga yaqin qo'mita faoliyat kursatadi.
Ularning tarkibiga Noqonuniy yo'l bilan topilgan daromadlarni legallashtirishga qarshi kurash gruppasi (FATF) ham kiradi. Bu tashkilot 1989 yilda tashkil etilgan va EXRTga a'zo mamlakatlar bilan hamkorlikda noqonuniy daromadlarni legallashtirishga qarshi kurash ishlarini amalga oshiradi.
IXRTning maqsadi-erkin savdoga, yosh davlatlarning rivoj-lanishiga, a'zo mamlakatlarni iqtisodiy rivojlantirishga va moliyaviy barqarorlashtirishga ko'maklashashishdir. DCRT-o'ziga xos klub bo'lib, yiliga 2 marta sanoati rivojlangan mamlakatlar uchun fikrlar almashish va iqtisodiy siyosatni muvofiqlashtirish, valyuta-kredit va moliya siyosatni samaradorligini oshirish, ilmiy-tadqiqot ishlarini tashkil etish, jahon iqtisodiyotining ekonometrik andozalari asosida halqaro qiyoslash va bashoratlarni ishlab chiqish borasida yig'ilib turadi.
Kreditor mamlakatlaming Parij klubi-rivojlangan mamlakat­laming norasmiy tashkilotidir. Bu yerda mamlakatlaming davlat qarzlari bo'yicha to'lov muddatlarini boshqarish muammolari muhokama qilinadi. Bir tomonlama moratoriyadan(to'lovni uzaytirish) qochish maqsadida kreditorlar tashqi qarzlarni qayta ko'rib chiqish shartlari haqida qarzdorlar bilan «yuzma-yuz» bitimlar olib boradi. Klub faoliyati 1956 yilda tashkil etilgan bo'lib, Argentina kreditorlari Parijga qarzdorlar bilan muzokaraga taklif qilingan paytga to'g'ri keladi.
Parij klubining majlislarida XVJ, Jahon banki va boshqa yirik moliyaviy institutlardan kuzatuvchilar ishtirok etishadi va ko'pincha tashqi qarzlarning joriy yilda to'lanishi lozim bo'lgan qismi ko'rib chiqiladi.
Xususiy bank-kreditorlarning norasmiy London klubi 1976 yildan faoliyatini boshlagan boiib, qarzdor mamlakatlaming xususiy tashqi qarzlarini tartibga solish muammolarini muhokama qiladi. London klubi XVJ va Parij klubi bilan iqtisodiy hamkorlik olib boradi.
1970-yillardan boshlab davlatlaro moliyaviy-iqtisodiy muam-molar dastlab "yettilik", keyinchalik Rossiya Federtsiyasi qo'shil-gandan so'ng "sakkizlik", Belgiya, Niderlandiya, Shvetsariya va Shvetsiya qo'shilgandan keyin "o'nlik" davlat va hukumat rahbarlari darajasida hal etilishi yo'lga qo'yildi. "O'nlik" mamlakatlar rahbarlari yig'ilishida asosiy e'tibor xalqaro valyuta-kredit masalalariga qara-tiladi va "har kim o'zi uchun", ya'ni markazga intilish tendentsiya-lariga qarama-qarshi bo'lgan halqaro hamkorlik va liberalizm ta-moyillari asosida ish ko'rishga intiladi.
Halqaro moliya institutlari, Halqaro xisob — kitoblar (HHKB, 1930 yil) bankidan tashqari, asosan ikkinchi jahon urushidan keyin paydo bo'lgan.
Bu davlatlararo institutlar mamlakatlarga kreditlar berish, jahon valyuta tizimining amal qilish tamoyillarini ishlab chiqish, halqaro valyuta-kredit va moliya munosabatlarini davlatlararo tartibga solish bilan shug'ullansada, ulami tashkil etilishining tub sabablaridan biri rivojlanayotgan mamlakatlarda siyosiy mustaqillikni joriy etish, ularning xalqaro doiradagi ishtirokini faollashtirish, milliy iqtisodiyotda vujudga kelayotgan muammolami mintaqa va xalqaro darajada yechish masalalariga qaratilgan.
Shu bilan birga, zamonaviy xalqaro moliya institutlarining vujud­ga kelishiga quyidagi omillarni keltirish mumkin:

1. 
   Xalqaro iqtisodiyotda moliyaviy barqarorlikni ta'minlash borasida kuchlarni umumlashtirgan holda hamkorlikda faoliyat yuri-tish.
   

1. 
   Davlatlararo valyuta va moliya-kredit siyosatini tartibga solish yuzasidan xalqaro andozalami yaratish va amaliyotga joriy etish.
   

2. 
   Hamkorlikda jahon valyuta va moliya-kredit siyosati yuzasidan strategik taktikani ishlab chiqish.