Arshi muhandislik-iqtisodiyot instituti

O‘zbekistonda tijorat banklari kapitaliga o‘rnatilgan minimal talab darajasi va dinamikasi

Joriy etilgan sana	Tijorat banklari uchun	Chet el kapitali ishtirokida ochilayotgan banklar uchun	Xususiy banklar uchun
1.01.1998 y.	1, 5 mln. AQSh dol. ekvivalent.	5 mln. AQSh dol. ekvivalent.	0, 3 mln AQSh dol. ekvivalent.
1.01.2000 y.	2, 5 mln.	5, 0 mln.	0, 3 mln.
1.01.1999 y.	2, 5 mln.	5, 0 mln.	1, 25 mln.
1.01.2005 y.	5, 0 mln.	5, 0 mln.	2, 5 mln.
1.01.2008 y.	5, 0 mln.yevro ekvivalent.	5, 0 mln.yevro ekvivalent.	2, 5 mln.yevro ekvivalent.
1.01.2011 y.	10, 0 mln.	5, 0 mln.	5, 0 mln.
1.10.2017 y.	100 mlrd so‘m

Tijorat banklari kapitalining minimal miqdoriga qo‘yilgan talab 2007 yil 31 dekabrgacha AQSh dollari ekvivalentida amalga oshirilgan bo‘lsa, 2008 yil 1 yanvardan boshlab evro ekvivalentida va 2017 yil 1 oktyabrdan so‘mda jamg‘arilishi joriy etildi. Ta’kidlash joizki, tijorat banklari o‘z faoliyatini dastlab boshlayotgan davrda kapitalning minimal miqdorini shakllantirilishi zarur bo‘ladi. Tijorat banklari Markaziy bankdan litsenziya olib, faoliyatini boshlagandan so‘ng esa kapitalning ushbu minimal miqdorini doimiy ravishda oshirib borishlari iozim bo‘ladi, kapitalni oshirishning asosiy mezoni sifatida ulaming riskka tortilgan aktivlari hisoblanadi.
Bozor iqtisodiyoti sharoitida tijorat banklari aksiyador mulkchilik shaklida tashkil etiladi.Bu borada 1998 yil 2 oktyabrda O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining “Aksiyadorlik-tijorat banklari faoliyatini takomillashtirish chora-tadbirlari to‘g‘risida” Farmoni qabul qilindi. Ushbu farmonga ko‘ra, tijorat banklarini boshqarishda aksiyador-laming va bank Kengashlarining roli oshirildi. Quyidagi rasmda tijorat banklari tashkiliy tuzilishining namunaviy ko‘rinishi keltirilgan.
Aksiyadorlar umumiy yig‘ilishi bankning oliy boshqamv organi hisoblanadi.Aksiyadorlar umumiy yig‘ilishining mutloq vakolatiga kiruvchi masalalar bank Kengashi yoki Boshqamviga topshirilmaydi.Bank Kengashining miqdoriy tarkibi ustav yoki aksiyadorlar umumiy yig‘ilishi qaroriga ko‘ra belgilanadi. Aksiyadorlar soni 500 gacha bo‘lgan ochiq turdagi aksiyadorlik jamiyati shaklidagi banklaming bank Kengashi miqdoriy tarkibi kamida besh a’zodan, 501 dan 1000 gacha bo‘lgan banklarda kamida etti a'zodan va 1000 dan ortiq boigan banklarda kamida 9 a’zodan iborat boiishi lozim.
Yopiq turdagi aksiyadorlik jamiyati shaklidagi banklaming bank Kengashi a’zolari umumiy soni aksiyadorlar sonidan qat’i nazar beshtadan kam boimasligi kerak.
T
ijorat banklarini tashkil qilish 2009 yil 8 oktyabrda qabul qilingan “Banklarni ro‘yxatga olish va ular faoliyatini litsenziyalash tartibi to‘g‘risida”gi Nizom asosida olib boriladi. Mulkchilik shaklidan qat’iy nazar mamlakatimizdagi barcha tijorat banklari mazkurni zomga asosan tashkiletiladivatugatiladi