Arshi muhandislik-iqtisodiyot instituti

Muomila uchun zarur bulgan naqt pullar miqdorini aniqlash asoslari
Naqt pul muomalasini tartibga solishning asosiy vazifasi, bu-muomilaga chiqarilishi yoki olinishi lozim bulgan nqt pul miqdorini aniqlashdan iboratdir. Ushbu vazifa muomila uchun zarur next pul mablag’lariga bulgan talabini aniqlash orqaliamalga oshiriladi.
Ma’lumki naqt pullar kichik xajimdagi chakana va uyishmagan savdo hamda naqt pulli xizmatlar uchuntulovlarda qulaniladi .Yoki naqt pul aylanmasining umumiy pul aylanmasidagi ulushi yuqorida kursatilgan naqt pulli tulovlarning jami tulovlardagi ulushi bilan aniqlanadi. Demak naqt pulga bulgan talabumumiy pul massasiga bo’lgan talabining bir qismidir . Lekin umumiy pul massasiga nafaqat tavarlar va xizmatlar hajmi balki pulning aylanish tezligi va bank foiz stavkalarining darajasi xam tasir etadi. Ushbu omillar nazariy jixatdan omillar tomonidan alaqachon asoslanib ulgurilgan va bugungi kunda juda kup mamlakatlarning iqtisodiyotini boshqarishda pulga bulgan talab va taklifini tartibga solish mexanizimini sifatida qullanilmoqda. Fanda bu usul monetarizim (pulning miqdoriy nazaryasi) nomi bilan mashhur bulib kelgan. Bunda shuni qayd qilish lozimki klassikk-dastlabki mometarizm asoschilari muomila uchun zarur bulgan pul miqdorini asosan muomiladgi mavjud tovarlar qiymati va turli pul to’lovlar yig’imdisidan kelib chiqgan holda aniqlashga uringanlar.
Keyinchalik kapitalistik Tovar ishlab chiqarish rivojlangan sari muomiladagi pul miqdorini belgilavchi yangi abektiv omillar vujudga kela boshladi . Ayniqsa pul muomilasi banklar tomonidan tartibga solina boshlagandan sung pul muomilasi banklar tomonidan tartibga solina boshlanga sung pulga bulgan talab taklif banklarning ssuda foizi darajasiga kuproq bog’lanib borishi kuzatilgan natijada iqtisodchi olimlar tomondan pulga bulgan talab va taklifni boshqarish bilan bog’liq yangi zamonaviy monetarizim vujudga kelgan. Albatta ushbu bobda naqt pul muomilasi uchun zarur pul miqdorini aniqlash buyicha olimlar tomonidan bugungi kungacha yaratilgan barcha nazariyalarni tahlil qilib chiqish mumkin emas. Lekin Markaz banklar tomonidan amalga oshirilayotgan zamonaviy naqt pul siyosatining negizini chuqurroq tushinish uchun ularning ayrimlarini keltirib o’tamiz. Masalan ingiliz iqtisodchisi U.Petti (1623-1687) muomala uchun zarur bo’lgan naqt pullar miqdori aholining bir xaftalik pul daromadlarini, yer ijarasi uchun to’lanadigan haqning yarmi va barcha eksport qilinadigan tovarlar sumasining turtdan birqismiga teng bulishi lozim deb hisoblangan. Ingiliz faylasufi J.Lokka (1632-1704) muomila uchun zarur bulgan naqt pullar miqdorining ish haqining elikdan bir qismi, yer ijara haqining turdan bir qismi va yillik Tovar aylanmasining yigirmadan bir qisimlarining yig’indisi sifatida topshirish taklif qilgan. Ingiliz iqtisodchisi R.Kantilon 91680-1734) muomila uchun zarur bulgan naqt pullar miqdorini mamlakatdagi mavjud maxsulotlar qiymatining tuqqizdan bir qismi yoki yer ijarasi uchun tulanadigan tulanadigan haqning uchdan bir qismiga teng bulishi lozimligini etirof etadi.Shotland iqtisodchisi Amitt (1723-1790) ushbu kuratgichni aniqlash mumkin emas deb hisoblangan bo’lsa ham, lekin ko’pgina olimlar uni yillik umumiy ishlab chiqarilgan maxsulot qiymatining beshdan o’ndan yigirmadan va o’ttizdan bir qismiga teng bo’lishi ta’kidlanganlarini eslatib o’tadi .Agar etibor berilgan bulsa yuqorida sanab o’tilgan nazariyalar klasik yani dastlabki monetarizimga talluqli ekanligini sezish giyin emas.

MAVZU: MARKAZIY BANKNING MUSTAQILLIGI