Қarshi muҳandislik-iқtisodiyot instituti “Axborot texnologiyalari va matematik modellashtirish” kafedrasi assistenti J

Nazariy savollar: 
1.
Hizmatchi so’zlarni yozing va ularning ma‘nosini tushuntiring. 
2.
Til operatori qanday tushuncha? 
3.
Asosiy va tarkibiy operatorlarni ajratib sanab bering. 
4.
Operatorlar qanday tartibda bajariladi? 
5.
Dastur operatorlariga ismlar qanday qo’yiladi va nima uchun qo’yiladi? 
6.
Ism (identifikator) ning BNF formulasini yozing. 
7.
E‘lonlarning vazifasini tushuntiring. 
8.
o’zgaruvchi dasturning qanday ob‘ekti hisoblanadi? 
9.
Funktsiya va protseduraning asosiy farqlarini sharqlang. 
10.
Dastur matnini yozish qoidalarini yozish qoidalarini tushintirib bering. 
11.
Sodda dasturlar tuzing va ularni sharxlang. 

---

106 
Mavzu: Pascal tilida Chiziqli tuzilmali va tarmoqlanuvchi tuzilmali algoritmlar asosida 
dastur tuzish 
 
Reja: 
1.
Chiziqli tuzilmali algoritmlarni dasturlash 
2.
Shartsiz o’tish operatori 
3.
Shartli o’tish operatori 
4.
Tarmoqlanuvchi strukturali algorimlarni dasturlash 
Tayanch iboralar:
Chiziqli strukturali algoritmlar, shartsiz o’tish operatorlar, shartli o’tish 
operatorlar, tanlash operatori, tarmoqlanuvchi algoritmlar. 
 
Chiziqli tuzilmali algoritmlarni dasturlash 
Algoritmning blok-sxema tarzidagi tavsiflanishi EHMlar uchun dastur tuzish amaliyotida 
juda keng kullaniladi. Berilgan masalaning yechish algoritmi blok-sxema shaqlida tavsiflash 
algoritmini dasturlashtirish uchun ancha qulaylik yaratiladi.
Bloklari ketma-ket, blok-sxemada joylashgan tartibda bajariladigan algoritm 
Chiziqli 
strukturali 
algoritm deyiladi. 
Chiziqli strukturadagi dasturlarda xech qanday shart bulmaydi, shuning uchun ular algoritm 
bilan aniqlangan ketma-ketlikda bajariladilar. Chiziqli strukturadagi dasturlarni tashkil etish uchun 
uzlashtirish operatorlari, ma‘lumotlarni kiritish va ma‘lumotlarni kayta ishlash natijalarini chiqarish 
operatorlari kiradi.
Bizga ma‘lumki dastur tuzishda operatorlar o’zaro “;” bilan ajratiladi. begin va else 
operatorlaridan sung bu belgi quyilmaydi. Dasturning izoxli qismida uzgaruvchilar tavsivlanadi. 
Dasturning bajariladigan qismida esa, yuqorida aytganimizdek fakat uzlashtirish, uzgaruvchilar 
kiymatlarini kiritish va uzgaruvchilar kiymatlarini kompyuter ekraniga chiqarish operatorlari 
ishlatiladi. Chiziqli strukturali algoritmlarni dasturlashga misol ko’rib utamiz. 
Masalan у=ax
2
+bх+с funktsiyani kiymatini hisoblash uchun blok-sxema va dastur tuzamiz