Aromatik uglevodorodlar va ularning klassifikasiyasi Reja: Reja

Benzolning elektron tuzilishi. 

• Benzol molekulasida uglerodning har qaysi atomi sp -gibridlanish holatida bo'ladi. U ikkita qo'shni uglerod atomlari va vodorod atomi bilan uchta a-bog' orqali bog'langan. Natijada yassi oltiburchaklik hosil bo'ladi: uglerodning oltita atomining hammasi va barcha a-bog'lar C-C va C-H bitta tekislikda yotadi. Gibridlanishda ishtirok etmaydigan to'rtinchi elektronning (p-elektronning) elektron buluti gantel shaklida bo'ladi va benzol halqasining tekisligiga perpendikulyar yo'naladi. Qo'shni uglerod atomlarining bunday p-elektron bulutlari halqa tekisligining usti va ostida bir-birini qoplaydi. Natijada oltita p-elektron umumiy elektronlar buluti va barcha uglerod atomlari uchun yagona kimyoviy bog'lanishni hosil qiladi. Katta elektron zichlikning ikkita sohasi a-bog'lanishlar tekisligining ikkala tomonida joylashadi.

P-elektron bulutining bunday qoplanishi uglerod atomlari orasidagi masofaning qisqarishiga olib keladi. Benzol molekulasida bu masofalar bir xil va 0,14 nm ga teng. Oddiy va qo'shbog'larda bu masofalar tegishlicha 0,154 va 0,134 nm bo'lur edi. Demak, benzol molekulasida oddiy bog'lanishlar ham, qo'shbog'lar ham yo'q. Benzol molekulasi-bitta tekislikda yotadigan bir xil CH-guruhlardan tarkib topgan barqaror olti a'zoli sikldir. Benzolda uglerod atomlari orasidagi barcha bog'lanishlar teng qimmatli bo'lib, benzol yadrosining o'ziga xos xususiyatlari ana shu tufaylidir. Bu holni benzolning ichiga chizilgan doira shaklidagi struktura formulasi eng aniq aks ettiradi. Lekin ko'pincha qo'shbog'larni ko'rsatgan holda Kekule formulasidan ham foydalaniladi.

• P-elektron bulutining bunday qoplanishi uglerod atomlari orasidagi masofaning qisqarishiga olib keladi. Benzol molekulasida bu masofalar bir xil va 0,14 nm ga teng. Oddiy va qo'shbog'larda bu masofalar tegishlicha 0,154 va 0,134 nm bo'lur edi. Demak, benzol molekulasida oddiy bog'lanishlar ham, qo'shbog'lar ham yo'q. Benzol molekulasi-bitta tekislikda yotadigan bir xil CH-guruhlardan tarkib topgan barqaror olti a'zoli sikldir. Benzolda uglerod atomlari orasidagi barcha bog'lanishlar teng qimmatli bo'lib, benzol yadrosining o'ziga xos xususiyatlari ana shu tufaylidir. Bu holni benzolning ichiga chizilgan doira shaklidagi struktura formulasi eng aniq aks ettiradi. Lekin ko'pincha qo'shbog'larni ko'rsatgan holda Kekule formulasidan ham foydalaniladi.