Арифметико-логическое устройство (алу)

Арифметик сумматорлар.
Сумматорлар мантиқий сўзларни қўшиш амалини бажаради. Қўшиш жараёнида арифметик йиғиндини олиш ва бошқа қўшимча амаллар бажарилади. Барча амаллар АМҚларда бажарилади, АМҚларнинг асосий ядросини сумматорлар ташкил этади.
С умматорларни таснифланиши

Кирувчи элементлар сонига қараб ярим сумматорлар, бир разрядли сумматорлар ва кўп разрядли сумматорлар фарқланади. Кўп разрядли сумматорлар кетма-кет ва параллел сумматорларга бўлинади. Кетма-кет сумматорларда маълумотларни қайта ишлаш разрядма разряд битта қурилмада бажарилади, параллел сумматорларда эса қайта ишланувчи маълумотлар ҳамма разрядлари бирданига қайта ишланади ва ҳар бир разряд учун алоҳида қурилма мавжуд бўлади.

Разрядлараро ўтказишни ташкил қилиш услуби бўйича параллел сумматорлар кетма-кет ўтказувчи схемалар, параллел ўтказувчи схемалар ва гурухли ўтказувчи структураларга бўлинади. Гурухли ўтказувчи структураларда разряд сеткаси разряд схемалари гурухи қайта ишлайдиган майдонларга бўлинади. Ўзаро ва гурухлар орасида ўтказишнинг турли усуллари ишлатилади, бу нарса сумматорнинг номланишида кўрсатилган бўлади. Масалан “параллел-параллел ўтказгичли параллел сумматор” термини гурухлараро ва сумматорлараро параллел кўчиришли сумматор эканлигини билдиради. Комбинацион сумматорлар ҳам мавжуд бўлиб, улар комбинацион занжирлар (мураккаб) ёрдамида боғланган бўлади. Бундан ташқари йиғувчи сумматорлар ҳам мавжуд. Уларда мавжуд маълумотларга кейинги келувчи маълумотлар қўшилиб боради.

Сумматорлар ишлаш такти бўйича синхрон ва асинхрон сумматорга таснифланади. Синхрон сумматорларда қўшилувчиларнинг қийматлари ва натижаси қандай бўлишидан қатъий назар, ҳамма операция учун бир хил вақт ажратилган бўлади, асинхрон сумматорларда эса амални якунлаш белгиси ишлатилади. Бунда қўшишнинг ўртача вақти камаяди, бундай дейилишига сабаб амалларни бажаришдаги ўртача вақт эхтимолий максимумдан анча камлиги хисобга олинади.

Шунингдек, саноқ системасини ишлатиш юзасидан иккилик, иккилик-ўнлик ва бошқа турдаги сумматорлар фарқланади.
https://literaturki.net/elektronika/cifrovaya-shemotehnika1/160-arifmeticheskie-summatory

1. 
   AMQning 2 ta asosiy qismi nima?
   
2. 
   Operandlar bilan ishlash usuliga ko’ra AMQlar qaysi turlarga bo’linadi
   
3. 
   Komparator nima? Ishlash sxemasi va tartibini keltiring
   
4. 
   Summatorga ta’rif. Ishlash prinsipiga ko’ra turlari.