«Архитектура» факультети

ТЕМИР-БЕТОН ТЎҒРИСИДА ТУШУНЧА
Темир-бетон бетондан ва унинг ичида жойлашган пўлат стерженлардан иборат 
бўлиб, бу стерженлар бир бутун нарсани ҳосил қилади ва у билан биргаликда 
ишлайди. 
Битирув малакавий иши 
“Дизайн” кафедраси
бет 

---

Бетон хам бошқа материаллар сингари сиқувчи кучланишларга анча катта 
қаршилик кўрсатади, чузилишга жуда кам қаршилик кўрсатади. Бетоннинг 
чузилишга кўрсатадиган қаршилиги сиқилишга нисбатан мустаҳкамлигидан 10—15 
марта кичик. Шу сабабли бетон (арматураси йўқ) конструкциялар эгилиш ёки 
чўзилишга мўлжаллаб ишлаб чиқарилганида, фойдаси кам ва амалда ишлатиб 
бўлмасди. 
Конструкцияларни фақат улар чўзилишга ва эгилишга ишлагандагина эмас, 
балки буралиш, кесилиш, номарказий ва ўқий сиқилиш холларида хам 
арматураланади. Бу ҳолларда ишчи арматурасини элементлар кесимларининг 
ўлчамларини кичрайтириш ва конструкциянинг ўз оғирлигини камайтириш, 
шунингдек, уларнинг юқори ишончлилигини таъминлаш учун қуйилади. Бетон 
(арматураси йўқ) элементлар тусатдан емирилади (мурт), айни бир вақтда темир-
бетон элементлар аста-секин емирилиб, бу эса уларнинг мустаҳкамлик заадраларини 
камайтириш имконини беради. 
Темир-бетон конструкцияларни олдиндан зўриқтириш уларнинг дарз 
бардошлигини анча ошириб ва конструкция элементларининг деформацияланишини 
камайтиради, чунки бунда бетоннинг иш вақтида чузилишга ишлайдиган қисмларида 
олдиндан сиқилиши юз беради. 
Бетон билан пўлат арматуранинг биргаликда ишлашини таъминловчи асосий 
физик-механик омиллар қуйидагилардан иборат: 
1) пўлат арматура ва бетон юзаси ўртасида тишлашиш анча катта бўлади; 
2) бетон билан пўлатнинг чизикли кенгайиш коэффициентлари катталиклари, буйича 
бир-бирига якин (бетон учун а
ь
= 1.10
-5
— 1,5-10
-5
пўлат учун а
s
=1,2-10
-5
), бу хол 
бетон билан пўлатнинг тишлашишини бузувчи ички кучлар ҳосил бўлишини истисно 
қилади);
3) зич бетон ичига жойлашган пўлат занглашдан ва бевосита олов таъсиридан 
ҳимояланган бўлади.