Архегонийли ва гулли ўсимликлар бўйича амалий машғулотлар

Mavzuning maqsadi: 
Oilaga mansub o‘simliklarning 
anatomo-morfologik tuzilishini, ko‘payishini, turlar 
sonini, tarqalishi va ekologiyasini, tizimda tutgan 

---

85 
o‘rnini, muhim vakillarining ilmiy (lotincha) nomlarini 
va ahamiyatini o‘rganish. 
Kerakli jihozlar
: Gerbariy namunalari, o‘simliklar 
aniqlagichi, rasmlar, jadvallar, fiksatsiya qilingan 
gullar, o‘simlik turlarining har–xil mevalari, lupa, 
pintset, preproval nina va boshqalar. 
Nazariy tushuncha:
 
Burchoqdoshlar oilasi 500 ga 
yaqin turkum va 12 ming turni o‘z ichiga oladi. Ular 
daraxt, chala buta, ko‘p yillik, ikki yoki bir yillik o‘t 
o‘simliklari hisoblanib, butun yer yuzida tarqalgan. 
Poyasi tik, o‘rmalovchi va yotib o‘suvchi bo‘ladi. 
Barglari asosan murakkab uchtalik, panjasimon, toq va 
juft patsimon, ba`zan oddiy, yon bargchalarga ega. 
Murakkab patsimon barglarning uchki tomonidan 
yaproqlari ba`zan shaklini o‘zgartirib, gajaklarga, yon 
barglari esa tikanlarga aylangan. Gullari ikki jinsli, 
noto‘g‘ri, ba`zan to‘g‘ri bo‘lib shingil, boshcha, soyabon 
yoki boshoqsimon to‘pgulda joylashgan. Changchisi va 
urug‘chilari hashoratlar yordamida ba`zan o‘z-o‘zidan 
changlanadi. Gulqo‘rg‘oni murakkab kosachabargi 5ta, 
ko‘pincha qo‘shilib o‘sgan. Tojbargi ham 5ta. Ustki toj-
bargi yirikroq bo‘lib, «yelkan» yoki «bayroqcha» deyi-
ladi. Ikki yonidagisi «eshkak», ikkita ostkisi, chang-
chilarni o‘rab turgani esa «qayiqcha» deb ataladi. 
Changchilar soni odatda 10 ta, ulardan bittasi erkin, 
qolgan 9 tasining chang iplari o‘zaro qo‘shilib ketadi 
yoki uning aksi, hammasi erkin holda ham bo‘ladi. 
Urug‘chisi bitta mevabargchadan tashkil topgan. 
Tugunchasi ustki va bir uyali. Mevasi xilma-xil shaklga 
va kattalikka ega bo‘lgan dukkakdir. Dukkagi ko‘pincha 
qorin va orqachoklar bo‘ylab yoki bosh chokidan bo‘li-
nadigan, ba`zi hollarda bo‘linmay shakllan yong‘oq-
simon bo‘ladi. Dukkagida bitta yoki bir nechtagacha 
buyraksimon dumaloq urug‘lar hosil bo‘ladi. Urug‘lari 
endospermsiz. 

---

86