Арабов Н. У. – Самду ―Инсон ресурсларини бошқариш‖ кафедраси профессори и ф. д. Артиков З. С. – Самиси ―Тармоқлар иқтисодиѐти‖ кафедраси мудири, доц в. б

Шахсий омил — фаолият кўрсатадиган (ҳаракатда амалга
ошириладиган) иш кучи бўлиб, ўз сифат кўрсаткичларининг мажмуи 
билан қараб чиқилади.
Меҳнат ресурсларининг аксарият кўпчилик қисмини меҳнатга 
лаѐқатли ѐшдаги меҳнатга қобилиятли аҳоли ташкил этади. Меҳнат 
қилишга лаѐқатли ѐшдан катта кишилар, ишловчи пенсионерлар ва амалда 
"ноль" вазифасини бажарувчи шахслар, мехнатга лаѐқатли ѐшдан кичик 
кишилар, ишловчи ўсмирлар меҳнат ресурсларининг салмоғида у даражада 
сезиларли роль ўйнамайди. 
Меҳнатга лаѐқатли ѐшдаги меҳнатга қобилиятли аҳоли
. Меҳнат 
ресурслари таркибига I ва II гуруҳдаги ишламайдиган ногиронлар 
кирмаслигини эсда тутган ҳолда, дастлаб биз меҳнат қилишга лаѐқатли 
ѐшдаги аҳолини, сўнгра унинг меҳнат қилишга қобилиятли қисмини қараб 
чиқамиз. 
Мазкур методикага кўра: 
1. Ишга жойлаштиришга муҳтож шахслар сони меҳнат ресурслари 
1
Эренберг Р.Ж., Смит Р.С. 
Замонавий меҳнат иқтисодиѐти: назария ва давлат сиѐсати. 
М.: 2006, 34-б.

---

сонидан меҳнат билан бандлар сони ва иқтисодий фаол бўлмаганлар сонини 
чиқариб ташлаган ҳолда қуйидаги формула бўйича аниқланади: 
ММ қ МРА-Б-ИНФ,
бунда:
ММ 
– ишга жойлаштиришга муҳтож аҳоли (ишсизлар); 
МР 
– меҳнат ресурслари; 
Б 
– иш билан бандлар; 
ИНФ 
– иқтисодий фаол бўлмаган аҳоли. 
2. Меҳнат ресурслари сони меҳнатга лаѐқатли ѐшдаги аҳоли сони ва 
меҳнатга лаѐқатли ѐшдан кичик ва катта ѐшдаги ишловчилар сони йиғиндиси 
сифатида қуйидаги формула бўйича аниқланади: 
МР қ МЛА Қ ИЎП,
бунда
: 
МР 
– меҳнат ресурслари;
МЛА 
– меҳнатга лаѐқатли ѐшдаги аҳоли;
ИЎП 
– ишлаѐтган ўсмирлар ва пенсионерлар. 
3. МЛА сони меҳнатга лаѐқатли ѐшидаги аҳоли (16 ѐшдан 60 ѐшгача 
бўлган эркаклар ва 16 ѐшдан 55 ѐшгача бўлган хотин-қизлар) сонидан меҳнатга 
лаѐқатли ѐшдаги I ва II гуруҳ ногиронлари, шунингдек имтиѐзли шартларда 
пенсия олаѐтган меҳнатга лаѐқатли ѐшдаги шахслар сонини чиқариб ташлаш 
йўли билан аниқланади: