Қарақалпақ МӘмлекетлик университети экономика кафедрасы микроэкономика пәнинен

XV БАП. СЫРТҚЫ НӘТИЙЖЕЛЕР

Темаға тийисли мәселе ҳәм тапсырмалардың үлгили шешислериr

1. 
   Ислеп шығарылыўы унамсыз сыртқы нәтийжеге ийе болған A товарға болған талап усы формула көринисинде берилген:
   

P=80-Q
усыныс көлеми болса
P=0.5Q-10
A товарды сатыў, сатыў етиў, өндирис ҳәм оннан пайдаланыўда қатнаспаған үшинши шахстың қәрежетлери бир дана товар ушын 30 $ ды пайда жетеди.
a) A товарға болған тең салмақлылық баҳа ҳәм тең салмақлылық көлем анықлансын.
b) айтайық, ислеп шығарыўшылар тәрепинен үшинши шахсларға зыян 30 $ есабында қаплап берилди. Соннан кейинги A товарға болған таза тең салмақлылық баҳа ҳәм таза тең салмақлылық көлем табылсын.
Шешими:
a) базардың тең салмақлылық параметрлери табамыз 80-Q=0.5Q-10 буннан Q=60 ҳәм P=20 болады.
b) үшинши шахсларға зыян 30 $ есабында қаплап берилсе усыныс функциясы 30 бирликке жылжыйды P_S=0.5Q-10+30=0.5Q+20. Енди таза базар тең салмақлылығын анықлаймыз, 0.5Q+20=80-Q буннан Q=40 ҳәм P=40 болады.
Жуўап: a) тең салмақлылық баҳа 20$ ҳәм көлеми 60 дана. b) тең салмақлылық баҳа 40 $ ҳәм тең салмақлылық көлем болса 40 дана.

2. 
   Монополист өнимине болған талап функциясы Q_D=2000-4P көринисинде берилген. Бул жерде Q-жыллық өндирис көлеми, мың тонна, P-бир тонна өнимниң баҳасы, долларда. Әтираптың патасланыўы ушын төленетуғын төлемлерден тысқары улыўма қәрежет TC=Q²-60Q+31360 мың долларға тең болса:
   

a) әтирап орталық шын қәрежетлер есапқа алынбаған ҳалда монополисттиң максимал пайдасы анықлансын.
b) әтирап орталықтың патасланыўы ушын төлем 0.5Q² көринисинде болса, максимал пайда көлеми қандай өзгереди?
c) әтирап орталықты патасланыўы ушын төлем KQ² көринисинде болса, K ның қандай қунларында монополист зыян пенен ислейди?


Шешими:
a) TR=PQ=Q(500-0.25Q)=500Q-0.25Q². (TR)'=MR=500-0.5Q максимал пайда шекли дәраматтың шекли қәрежетке теңлигинде пайда болады, яғный MR=MC. MC=(TC)'=2Q-60=500-0.5Q буннан Q=224 ҳәм P=444 ды табамыз. Монополист пайдасы π=TR-TC=PQ-(Q²-60Q+31360)=444×224 – 224²+60×224 – 31360=31360 мың $.
b) әтирап орталық қәрежетлери қосылғаннан соң улыўма қәрежетлер TC=1.5Q²-60Q+31 360 көринисине келеди. Шекли қәрежет болса MC=(TC)'=3Q-60.
MR=500-0.5Q=MC=3Q-60 буннан Q=160 ҳәм P=460 ды табамыз. Монополист пайдасы:
π=TR-TC=PQ-(1.5Q²-60Q+31360)=444×224–1.5×224²+60×224–31360=28960ming $ тең.
Демек 31360-28960=2400 мың $ ге монополист пайдасы кемейипти.
c) әтирап орталық қәрежетлери қосылғаннан соң улыўма қәрежетлер TC=(1+K)Q²-60Q+31 360 көринисине келеди. Шекли қәрежет MC=(TC)'=(2+2K)Q-60.
MR=500-0.5Q=MC=(2+2K)Q-60 буннан Q=560/(2K+2.5) ды табамыз.
Монополист пайдасы π=Q(500-0.25Q)- (1+K)Q²+60Q-31 360=560×560/(2K+2.5) –(1.25+K)×(560/(2K+2.5))²-31360=560²/(4K+5) – 31360<0 болыўы ушын K>1.25 болыўы керек.