|
Aim.uz
AQSH biznesi misolida Milliy biznes internatsionalizatsiyasi
Zamonaviy tarixda iqtisodiy portlash butun jahondagi bozorlarni boshqaruvsiz qolganligi bu bilan iqtisodiy sharoitda rahbarlik usullari o‘zgargan. Hech qachon oldin milliy biznes bunchalik chuqurroq xalqaro biznesga kirib kelmagan. Kuchli iqtisodiy, texnologik, sanoat, siyosat va demografik kuchlar markazlashgan iqtisodiy tartibni qurishga qarashgandir. Bu esa o‘z navbatida umumjahon bozor tizimi strukturasini tuzishga asos bo‘ladi.
Xohlaymizmi yoki yo‘qmi xalqaro biznesda ishtirok etishni xohlagan milliy kompaniyalar eksport va import bilan shug‘ullanishi natijasida samara berib kelayotgan firmalarni ko‘payshidan manfaatdor bo‘lishi mumkin. Bu esa, o‘z navbatida, hududlarda savdo shaxobchalarini o‘sishiga olib keladi. Hozirgi kunda xalqaro biznesga yaqqol ko‘zga tashlanadigan uchta omillar ta’sir ko‘rsatishi mumkin, bular:
Hududiy ozod savdo zonalarini to‘satdan o‘sishi, masalan, NAFTA (north American Free Trade Agera), Shimoliy Amerikani ozod savdo oblasti, ES (Eugorean Sommuniry), Yevropa hamjamiyati, AFTA (Asia Free Trade Arera), Osiyo ozod savdo oblasti;
Rivojlangan mamlakatlar o‘rtasiga ozod bozor tizimi tendensiyalarini tan olish Lotin Amerikasi, Osiyo va Sharq Yevropasi;
Rossiya, Xitoy, Janubiy Koreya va boshqa mamalakatlarda yuqorida ko‘rsatib o‘tilgan omillarni alohida ta’siri.
Hozirgi kunda biznes faoliyatida alohida o‘rinni Markazlashgan masshtablarni o‘zlashtirishga qaratilgandir. Moliya, texnologiya, izlanish, kapital va investitsiyalar - oqimi, sanoat mablag‘lari, marketing aloqalari va taqsimot oqimlari - 6ularni barchasi markazlashgan masshtabga ega. Biznes har qanday tijorat yoki ishlab chiqarnsh sohasida raqobatdosh va agressiv bo‘lishi lozim. Masalan, bir Xalqaro ekspert shunga e’tiborini qaratdiki, har bir Amerika kompaniyasi xalqaro tashkilot hisoblanadi. Xalqaro arenada harakat qilmayotgan kompaniyalar Yevropa hamjamiyatidagi ishlar holati va muvaffaqiyatiga sherik bo‘ladilar.
Xalqaro marketing talablari, strategik dasturlarni ishlab chiqadi, bu esa kompaniyani bozorlarda raqobatdoshligiga poydevor yaratadi.
Xalqaro marketingga bo‘lgan katta yutuqlar jahon iqtisodiyotida bo‘layotgan o‘zgarishlar bilan bog‘liqdir. Zamonaviy sharoitlarda kompaniyalar chet el sotib oluvchilarini ta’siri ostida bo‘ladi Ular bundan tashqari milliy va chet el davlatlari filiallari tomonidan bo‘layotgan raqobatlar ta’siri ostida ham bo‘ladilar. Muhim qismlardan biri barcha televideniya, videotexnika moslamalari, shuningdek AQSHda sotilayotgan kiyimlar va idish-tovoqlar chegara ortida qilingan. Sonu, Laura Ash1eu, Norelco, Samsung, Touoto va Nessafe - fuqarolar va AQSH sanoati uchun tanish bo‘lgan savdo markalari. Ular jahon bozorlarida kurashayotgan raqobatdosh kuchli havfli opponentlaridan hisoblanadi.
Ko‘pgina taniqli kompaniyalar AQSHda chet el fuqarolari tomonidan boshqariladi. Agar supermarketlarda amerikalik biror bir narsa xarid qilsa A&R, u amalda savdoni nemets kompaniyasiga keladi. Yaqindagina AQSHga tegishli bo‘lgan bir qator taniqli savdo markalari chet el fuqarolariga tegishlidir (Sarnation) (Gvozdika) (Shveysariya), aka-uka Bruks kiyimlari (Kanada) va o‘qotar qurollar ishlab chiqaruvchi boshqa firmalar «Smith and Wesson» hozirgi kunda Britaniya firmasiga tegishlidir. Tgave1odge, Saks Fifth Avenue va ko‘pgina boshqa firmalar hozirgi kunda chet el firmalarini mulki hisoblanadi (jadval-1 qarang) Amalda, investitsiyalar AQSHda 1,5 trillion dollarni tashkil etadi, bundan 355 million dollardan ko‘prog‘i investitsiyani o‘zida turibdi. Birlashgan Qirolliklar kompaniyalari (Buyuk Britaniya) Yaponiya, Niderlandiya, Kanada vya Germaniya guruhlari kiruvchi kompaniya-investorlar ichida oldinda bormoqda.
Oldin AQSHda xususiy tadbirkorlik doirasi keng ichki bozor edi, ular faqatgina Amerika firmalari uchun berilardi, endi esa bir qator chet el firmalari oldida milliy ichki bozorlarda faoliyat ko‘rsatishlari kerak edi.
Chet el (tashqi) bozorlarida harakat qiluvchi kompaniyalarga shu narsa ma’lum bo‘ldiki, chet el operatsiyalari ish haqlarini oshishini ta’minlab turadi va u, o‘z navbatida, umumiy korporativ daromadiga katta ulush keltiradi.
Ekspertlar tomonidan shu narsa aniqlandiki, AQSHni 1250 ta ishlab chiqaruvchi kompaniyalari to‘rt yil davomida mul’timillionerlarga aylanishdi va o‘zlarini eski ko‘rsatkichlaridan ancha oldinlab ketishdi. Shu vaqt ichida ularni savdo hajmi ikki baravariga oshdi va kapital hamda ishlab chiqarish fondlaridagi daromadlari ham anchaga o‘sdi.
Jadval-2 shuni ko‘rsatadiki, chet el investitsiyasi orqali AQSH kompaniyalarini daromadlari nimalardan jamlangan. Ko‘pgina holatlarda chet ellarda savdo-sotiq AQSHga qaraganda ko‘proq foyda keltiradi.
Yaqinda tashqi bozorlarga chiqishga qo‘rqqan kompaniyalar, endi shunday bozorlarni qidirish bilan bandlar. Erishilgan natijalarni majburiy shartlaridan biri, chet el bozorlarida harakat qilayotgan kompaniyalar chet el multimillioner kompaniyalari oldida bozorlarda mahsulotlar taqsimoti uchun raqobatdosh kurashlarga tayyor bo‘lishidir.
Xalqaro marketingga qo‘shilishga jazm qilgan firmalar va chet elda o‘zlarini ancha mustahkamlab olgan firmalar uchun bitta tanlab qo‘yilgan u, x bo‘lsa chet el bozorlarida o‘zlarini vazifalarini to‘laligicha bajarishdir.
Jadval-1. Chet el eksport AQSH kompaniyalari.
AQSH kompaniyalari Chet el egasi
Keeber(kulinariya mahsulotlari) Buyuk Britaniya
J Walter Thompson (Reklama); Buyuk Brntaniya
Spiege (Kataloglarni sotish) Germaniya
Mask Tgusks (Avtomobil’) Fransiya
Giant food sters (Supermarketlar) Niderlandnya
Pillsbury ,Burger King ,Pearle Vision Buyuk Britaniya
SVS Resords(Muzika va o‘yin) Yaponiya
Carnation(Coffee-Mate, Delikateslar) Shveysariya
Shesebrough-Ponds (Vazelin) Niderlandiya
Do'stlaringiz bilan baham: |
