Apparat va dasturiy

Diagnostik utilitlar. Diagnostik dasturlar, kompyuterni tekshirishga mo’ljallangan. Uning yordamida, vaqtida bartaraf etilmagan muammolarni echish mumkin.
Diagnostik utilitni ishga tushirish uchun kompyuter disketadan yoki qattiq diskdan yuklanishi lozim.
Ba’zi bir diagnostik dasturlar DOS yoki Windows ish nusxasi mavjudligiga bog’liq, boshqa dasturlar esa DOS dagi chegarali funktsional analogi bilan birga etkazib beriladi yoki o’rnatish jarayonida yuklanuvchi disketani yaratadi.
Yana bir kamchiligi shundaki, eng etakchi diagnostik dasturga, diagnostik natijalarni interpretatsiya qila oladigan superkompyuter kerak.
Diagnostik dasturlar qanchalik yaxshi bo’lmasin, ulardan hech biri kompyuterning har bir komponentini yaxshi tekshirolmaydi. Antivirus dasturlarning faoliyat maydoniga tusholmaydigan muammolar kuyida keltirilgan.
Elektr ta’minot blokining holati. Misol uchun, diagnostik dastur xar doim o’qish-yozishda xatolar mavjudligini ko’rsatgandan so’ng, tajribasiz mutaxassis 4 yoki 5 ta kattik disklarni o’zgartiradi. Yangi kattik disk, o’rnatilgandan so’ng yaxshi ishlaydi, lekin, bir kecha davomidagi tekshirish natijalari kamaymasdan oshib boraverar edi. Har safar tekshiruv natijalarini kurgach va ularni taxlil kilgach mutaxassis bu qattiq disk ham yaroqsiz deb biladi. Va nixoyat, kompyuterda bir necha qattiq disklar o’zgartirilgandan so’ng xatolarni kelib chiqishi aniqlandi. Muammo elektr ta’minot blokining sifatsizligida. Shuni aytib o’tish kerakki, zamonaviy tizim platalarda yuboriladigan kuchlanishni sinovdan o’tkazish (testlash) vositalari mavjud.
Uskunalar ishidan kelib chiqadigan ba’zi bir muammolar. Masalan, kompyuterga o’rnatilgan plata qizib ketgan hollarda aytib o’tilgan muammolar kelib chiqadi. Bu muammolarni aniqlash uchun diagnostik dasturni uzoq vaqtga, masalan, bir kechaga yuritib qo’yish kerak bo’ladi.
Butun kompyuterni, disklarni va ma’lumotlarni tekshirish va tizim bo’yicha ma’lumotga ega bo’lish uchun dasturlar.
Hozirgacha mavjud bo’lgan diagnostik dasturlarni 3 ta kategoriyaga bo’lish mumkin:

• 
  butun kompyuterni tekshiruvchi dasturlar. Bu dasturlar butun kompyuterning ish faoliyatini tekshirishga harakat qiladi. Ular tizim xotirasini, mikroprotsessorni, DMA xotirasidan erkin foydalanish yo’l (kanal)larini, soprotsessorni, disk yurituvchi va qattiq disklarni, parallel va ketma-ket portlarni, videoadapterni, sichqoncha va klaviaturani tekshiradi. Ular, shuningdek, tizimning tarkibiy tuzilmasi, tanaffuslar, kiritish- chiqarish portlarni sozlash hamda har bir qurilma ishlatadigan xotira manzillari to’g’risida ham to’liq ma’lumot beradi
  
• 
  disk va ma’lumotlarni tekshiruvchi dasturlar. Bu dasturlar fakatgina disklarni va ulardagi ma’lumotlar strukturasini (har bitta sektorida shikastlangan ma’lumotlar mavjudligini) taxlillaydi. Odatda, shunday dasturlar, ma’lumotlarni tiklash uchun murakkab vositalarni tavsiya etadi. Bu bo’lim (kategoriya)ga kiradigan dasturlar disklarni intensiv tekshirish, shikastlangan sektorlarni blokirovka qilish, fayllarni joyini o’zgartirish, shuningdek, ma’lumotlarni sektor bo’yicha to’g’rilash funktsiyalarini bajaradi.