Apparat va dasturiy

XX.bob-Apparat dasturiy ta’minotdA diagnostikaishlari

mavzu-BIOS da matnli va ovozli xabarlar. Kondensatorni almashtirish

Reja:

1. BIOS qurilmasi

2. 
   BIOS dasturiniasosanishlabchiqishfirmalar
   

BIOS (Basis Input/Output System) — asosiykiritish-chiqarishtizimibo‘lib, motherboard(materinskayaplata)daalohidachipsifatidaishlaydi. Buchipningvazifasikompyutervaoperatsiontizimnibir-birigabog‘lashdaniborat. Harsafarkompyuteryoqilgandadastlab BIOS ishlaydi, kompyuteruskunalariparametrlarinitekshiradivaoperatsiontizimyuklanuvchifayliga(dasturiga) o‘zishiniberadi (NTLDR, bootmgr).

Kompyuteryongandagiharxilyozuvlarvatovushningchiqishi, ROM (Read Only Memory) xotiradayozilgan BIOS ningishi.

BIOS quyidagivazifalarnibajaradi:

— kompyuternifaollashtirish, barchaelementlariniboshlang‘ichholatgakeltirish;

— kompyuterqurilmalarinidastlabkitekshiruviniamalgaoshiradi (POST-test);

— kompyuterqurilmaqisminidastlabkisozlashishlariniamalgaoshiradi;

— tizimresurslarinitaqsimlaydi;

— PSI qurilmalariniro‘yxatdano‘tkazishvasozlash;

— operatsiontizimnidastlabkiyuklanishiniamalgaoshiradi(bootmgr); — qurilmalarnibir-biribilanmoslashuvinitekshiradi;

— elektrta’minotiniboshqarish, kompyuternio‘chirish, uxlashholatigao‘tkazish.

BIOSnito‘g‘risozlash, kompyuterishlashigata’sirko‘rsatadi, shuninguchundastlabshudasturchaniyaxshio‘rganibolishlozim. Harxilturdagimotherboar’larharxil BIOS turlariniishlatishadi, shuninguchunbittayagonaqo‘llanmaqilishningilojiyo‘q, lekinasosibaribirbirxil.

Protsessorlarningturirivojlangansari, BIOS sozlashlarihamqiyinlashibbormoqda. Buesa, qo‘shimchaqiyinchiliklartug‘dirmoqda.

BIOS dasturiniasosanquyidagifirmalarishlabchiqishadi:

— American Megatrends(AMI);

— Award Software;

— Phoenix Technologies.

BIOS turigaqarab, uningko‘rinishihamo‘zgaribboradi, uningturidantashqaribirnechaversiyalarihammavjud, buversiyalarhamyangilanibborishilozim.

“BIOS” BIOS-buterminkiritish-chiqarishsistemalaridanba’zaviyasosidir. BIOS 2 taprogrammavaapparatsimlario‘rtasidagibog‘lovchihisoblanadi. Kiritiah-chiqarishsistemalardaba’zaviyasiosibukombinatsiyalash BIOSlarvaqiymatlaruchunyuklanadigadrayverlardir.

BIOSningbirqismionaplatadagimikrosxemagajoylashadivau firm ware debnomlanadi. (Aynanmanashumikrosxemalarfoydalanuvchi BIOSnikompyuterdanapparatqismigakiritadi. Quydagikeltirilganrasmda PC ningbo‘limlarbog‘lamasikeltirilgan.

Ko‘plabyillardavomidabudasturhamkoretalonihisoblanibko‘plabfirmalarmaxsulatibilantenglamalardi. Tozaxotirauyiqoramshiqmetodibo‘yicha IBM BIOS ni PH firmasibirinchibo‘libishlabchiqargan.

Ularikkixilvariantdao‘rnatilgan. Ularikkikompyutergaikkixilqurilmalro‘rnatishmumkin. (Protsesor, qattiqdisk, peonitor vahk).

Lekinularningikkalasigaham, birxilsistemaniishlatishmumkin. (ARG) yordamida Arleuski on Proor. Interfeysoperasionistemaqoshimchadarslaro‘rtasidagibog‘lanishqabulqilinadi. Operatsionsistemao‘zo‘rnida BIOS orqaliapparatta’minotigamurojatqiladi. Bubog‘lanishdrayverqurilmalarko‘rinishidaamalgaoshadi. Aynanbirqurilmalaruchundrayverlarturlioperatsionmavjud.

BIOS CMOS farqi: BIOSdanxat CMOS apparatvositalariniboshqarishbo‘limi (ichidajoylashgan).

Xotirasistemaplatalarga BIOS nomlidasturta’minotiyozilgan. BIOS yoki ROM BIOS nomlimikrosxemamavjud. Bumikrosxemagasistemaniyuklovchivaqurilmadrayverlarimavjudbo‘ladi. Bumikrosxemadayanapastprotsedurasivasistemakonfiguratsiyasimavjudbo‘ladi. Buparametrlarbatariyadanzaryadlovchi CMOS xotiraniba’zihollarda NV RAM debataladi.

Shundayqilib BIOS biryokibirnechtamikrosxemalargadasturyuklovchilarinisaqlaydi. Budasturlarkompyuteryuklangandantouchgunchabagariladi. Bularko‘phollarda BIOS PShamkorlikkompyuterlargahamasosiyfunksiyanibajaradi. BIOS, qat’iyaytganda, OTningemas, balkiShKningkompanentihisoblanadi, negakiShKdaishlatiladiganOTalmashgandao‘zgarmaydi (DEQQdajoylashganligiuchun).

BIOS ushbuvazifalarnibalaradi:

Mashinaniinitsiallashtirish, yanimashinatokmanbasigaulaganda, uningbarchaelementlariniboshlang‘ichholatgakeltirish:

Testlash, yanimashinadabutliknihamdaapparaturavadasturliresurslarningishgalayoqatliliginitekshirish (protsecsor, xotira, drayverlarvaboshqalar);

Operatsiontizimniinitsiallashtirish, yanitizimlidiskdanOtningyuklovchisinio‘qish;

xizmatqo‘rsatishjaroyonlarinivatashqiqurilmalarbilanamallarnibajaruvchiquyidarajalidasturlivaapparatliuzatishlarniqaytaishlash;

ShKningstandartkiritish-chiqarishqurilmalariniboshqarish. ShKningtashqiqurilmalariniboshqarishdrayverlardebataluvchimaxsusdasturlaryordamidaamalgaoshiriladi.

1.Post.

2. 
   Programmaniustanovkaqilishparametrlari.
   
3. 
   Yuklatuvchi.
   
4. 
   BIOS.
   

ROM (Read Only memory)-tiptyamyatidoimiyo‘zidasaqlaydiganxotirahisoblanadi. Buyozilgama’lumotlarKompyuteruchgandanso‘nghamuningxotirasigaturadi. Analogdabo‘lganxotira BIOS sihamboshqavidioadapterlardaishlatiladi. E’tiborberinki ROM vatezkorxotirabir-birigaqarshiemastushunchalar. Haqiqatdanhamtezkorxotiraoperasionsistemalarningbirqisminio‘zidasaqlaydi. Boshqachaqilibaytgandaoperativxotirabirqismini ROM gauzatadi(saqlashuchunjudamuhim) Operatsionsistemaniyuklashruxsatetishta’minotigaruxsatetadigandasturiyta’minotisaqlashuchunjudazarur. Odatdabirinchiadresbilan ROM sistemasipaydobo‘lgan FOOOOh joylashgan 64 yoki 128 MbaytdanbirinchioxirgiMbaytgacha. Shuninguchunko‘pchiliksistemalarda ROM dasturiniqisqartirishuchuntezkorxotira DINamikmikrosxemalardaunitashkiletuvchilarinus’halanadi. ROMningxarxiltipiyaratilgan ROM, PROM, YePROM, ROM damustaqilravishdaundagima’lumotlartoo‘chirilgunchasaqlanibqoladi.

Xotira PROM. Xotira PROMnitayorlashdanso‘ngxohlaganma’lumotniko‘chirishimumkin. U 70 yillarTexasInstriMens kompaniyasidaishlabchiqarilganbo‘lib, uninghajmi 1 Klbaytda 2Mgbaytgachabo‘lganhajmgachaegaedi. Bumikrosxemalaraniqlanmasbo‘lishinomerlarko‘rinishi 27 nnnnmarkerdako‘rsatilgan, PROM Ti, nnnkristalhajmiKlbaytdao‘lchanadi. Ko‘pchilik PS yoki PROM mikrosxemada 27512 yoki 2710000, qaysilarhajminiegallabolgan, 512 KlbaytyokiMgbaytgachaishlatiladi. Ulagandabumikrosxemaishlagandanso‘nghechqandayaxborotnio‘zidasaqlamaydi. Bu PROM harxilko‘rinishningbirvaqtichidataniqlibo‘ldi. YePROM dabo‘lganma’lumotlarinio‘chirishmumkin. YePROM mikrosxemasikavarsiviyoynadananiqko‘rinibturibdi.

YePROM mikrosxemasio‘sha PROM dagibo‘lganraqamga 27 nnnn, egaYePROM mikrosxemasigabo‘lgankavarsiviyoynasiodatdamayinlentabilanyopishtiriladi. Chunkibinafshanurlaridanogohbo‘lishiuchun. Ularningtarkibidaquyoshnurigakiradivaalbattaquydagichiroqlardanhamma’lumotlaryo‘qbo‘lishimumkin. O‘shauchunmikrosxemanidasturlagandanso‘nguningoynasiyopiladi, Chunkiundabo‘lganma’lumotlarnioldiniolishishart.

ROM BIOSniyaratganlar. Qaribhammazamonaviy BIOS mikrosxemaniyaratuvchilaruningkodininamoyishetadi. Yaqindabo‘libo‘tgankirishchiqishdakompaniyalardanurlanishlarda (ishlab-chiqarilayotgan) bo‘libo‘tgan.

1995 yil Phoeni va Intel kompaniyasibilanshartnomatuzganligihaqidaaytibo‘tdi, vaularnikirish-chiqishbazaviytuzilishi Intel platalaribilanta’minladi. 1999 yilgakelibundabushartnimaniAmij, Dle, Amituzdi. Hozirgihammadanko‘psotiladigan. Platalar Intel platalardir.

OEM BIOS niyaratuvchialardir. Ko‘pchilikOEMorginalshaxsiymikrosxemalarniishlabchiqaradi.