Аҳоли турмуш даражаси ва сифатини ифодаловчи кўрсаткичлар тизимини статистик баҳолаш

Инсон камолоти индекси (Human Development Index) БМТ Тараққиёт Дастури томонидан 1990 йилдан бери юритилади ҳамда ҳар йилнинг охирида ҳисобот йилидан олдинги йилнинг якунлари бўйича ҳисоблаб чиқарилади.

Индекс 189 та давлатларнинг иқтисодий ва сиёсий ўсиш инсон капиталининг ривожланишига таъсирини ҳамда жамиятнинг ижтимоий-иқтисодий ривожланиш даражасини таҳлил қилади.

Инсон камолоти индексини 3та кўрсаткич характерини беради:

• Аҳоли жон бошига ХҚП бўйича тўғри келган ЯМД.
• Аҳолининг саводхонлик даражаси.
• Кутилаётган умр кечириш узунлиги.

ИКИ 3та кўрсаткичларнинг ўртача геометрик миқдори кўринишида аниқланади. Ҳар бир кўрсаткичнинг индекси қуйидаги формула ёрдамида ҳисобланади:

бу ерда, xi – i номли кўрсаткичнинг ҳақиқий даражаси; xi min ва xi max – i номли кўрсаткичнинг минимал ва максимал миқдорлари.

ИКИ ёки ИСРИ (Инсон салоҳияти ривожланиши индекси) ҳар бир кўрсаткич бўйича аниқланган индексларнинг ўртача геометрик ўлчовини ифодалайди ва қуйидаги формула ёрдамида аниқланади:

Таълимнинг умумий индекси 2та субиндекс бўйича аниқланади:

бу ерда: i1 – ўқишнинг ўртача давомийлиги индекси; i2 – ўқишнинг кутилаётган узунлиги индекси.

Даромадлар индекси қуйидагича аниқланади:

бу ерда: - мамлакатда жон бошига тўгри келган ЯМД (АҚШ долларида ХҚП бўйича)

•  

БМТ Тараққиёт Дастури томонидан 2020 йил 15 декабрда эълон қилинган ҳисоботига кўра, инсон тараққиёти даражаси жуда юқори бўлган мамлакатлар сифатида Норвегия (0,957 кўрсаткичи билан), Ирландия (0,955) ва Швейцария (0,955) етакчилик қилмоқда. Чад (0,398 кўрсаткичи билан), Марказий Африка Республикаси (0,397) ва Нигер (0,394) давлатлари 189 давлат ўртасида сўнгги ўринларда бормоқда.

БМТ Тараққиёт Дастури томонидан 2020 йил 15 декабрда эълон қилинган ҳисоботига кўра, инсон тараққиёти даражаси жуда юқори бўлган мамлакатлар сифатида Норвегия (0,957 кўрсаткичи билан), Ирландия (0,955) ва Швейцария (0,955) етакчилик қилмоқда. Чад (0,398 кўрсаткичи билан), Марказий Африка Республикаси (0,397) ва Нигер (0,394) давлатлари 189 давлат ўртасида сўнгги ўринларда бормоқда.