Аҳоли сони ва такрор барпо бўлиши

4.3-jadval 
O‗lim koeffitsientining shkalasi
O‗limning umumiy koeffitsienti,
0
/
00
O‗lim darajasini baholash 
10 gacha 
Past 
10.0-14.9 
O‗rta 
15.0-24.9 
Baland 
25,0-34,9 
Balandroq 
35,0 va undan yuqori 
O‗ta baland 
O‗lim jarayonida bo‗layotgan o‗zgarishlarni aniq o‗rganishda uning maxsus 
koeffitsientlari orqali (yosh guruhlari va jinslar bo‗yicha alohida ifodalanadi) 
aniqlanadi. O‗limning yosh guruhlari bo‗yicha koeffitsienti-alohida yoshlar 
(1,2,3,4,5,...) yoki yosh guruhlari (1-4, 5-9, 10-14...) bo‗yicha hisoblanib, har 1000 
ta o‗rganilayotgan yoshdagi aholiga nisbatan shu yoshdagi o‗lganlarning o‗rtacha 
sonini aniqlaydi va promilleda (‰) ifodalanadi. 
z
x
x
z
x
x
z
x
x
TP
M
m




,
,
1
*1000, bunda 
M
x1x+z
-o‗limning yosh guruhlari bo‗yicha koeffitsienti ifodasi. 
T-o‗rganilayotgan davr, yil. 
M
x1x+z
-o‗rganilayotgan yosh guruhidagi jami o‗lganlar soni. 
P
x1x+z
-o‗rganilayotgan yosh guruhidagi aholining o‗rtacha soni. 
O‗limning yosh guruhlari bo‗yicha koeffitsienti yordamida har bir yosh 
guruhida sodir bo‗layotgan o‗lim hollari va omillari o‗rganiladi va o‗lim jadvali 
tuzishda foydalaniladi.
Aholi guruhidagi o‗lim jarayonini o‗rganishda go‗daklar o‗limi, ya‘ni bir 
yoshgacha (0-12 oy) bo‗lgan bolalar o‗limi ham juda ahamiyatlidir. Chunki, ko‗p 
hollarda go‗daklar o‗limi birmuncha ko‗proq bo‗lib, aholi o‗limining umumiy 

---

95 
koeffitsientining yuqori bo‗lishiga sabab bo‗ladi. Shuning uchun ham go‗daklar 
o‗limi alohida hisoblanadi. Go‗daklar o‗limi har 1000 ta tirik tug‗ilgan bolalarga 
nisbatan, Shu yoshda o‗lgan go‗daklarning sonini bildiradi va promilleda 
ifodalanadi. 
,
1000
0
0


t
t
t
N
M
m
yoki quyidagicha ifodalanadi 
1000

сони
болалар
тугилган
тирик
булган
ѐшгача
бир
даврдаги
ган
ўрганилаѐт
сони
болалар
жами
улган
ѐшгача
бир
O‗lim hodisasining katta yoki kichik ko‗rsatkichni tashkil yetishi bir 
yoshgacha bo‗lgan bolalar o‗limi bilan bevosita bog‗liq. Har 1000 ta tug‗ilgan 
chaqaloqqa to‗g‗ri keladigan go‗daklar o‗limi dunyo bo‗yicha 32 tani tashkil etadi. 
Shundan Afrikada bu raqam 51 ta, Yevropada 4 ta, Okeaniyada 20 ta, Osiyoda 28 
ta va Amerikada eng kam 14 taga teng (2017 yil). Ma‘lumki, bir yoshgacha 
bo‗lgan bolalar o‗limi bu birinchi yil bolalar hayotida ro‗y beradigan o‗lim 
hodisasidir. Go‗daklar o‗limini qiyoslash borasida maxsus shkaladan foydalaniladi.