Аҳоли сони ва такрор барпо бўлиши

Shaharlarning funktsional tipologiyasi

Shahar funksional tiplari	Funksional tipning turlari	shaharlar
Ma’muriy-markazlar	Poytaxt	Toshkent O‘zbekiston poytaxti
	Viloyat markazi	Termiz Surxondaryo markazi
	Tuman markazi	Usmat shaharchasi Baxmal tumani markazi
Sanoat markazlari	Qazib olish sanoati markazi	Rossiyada Surgut
	Mashinasozlik markazi	Italiyada Turin
	Metallurgiya markazi	Polshada Katovise
Transport markazlari	Dengiz portlari	Niderlandiyada Rotterdam
	Temir yo‘l uzellari	Ukrainada Jmerinka
Noishlab chiqarish markazlari	Kurort markazlari	Turkiyada Antaliya
	Ilm va fan markazlari	Buyuk Birtaniyada Kembrij
	Moliyaviy markazlar	Shveysariyada Syurix

Shuningdek, ayrim shaharlar ma’muriy markaz vazifasini bajarishadi xolos, ya’ni Kanberra, Toshkent mamlakat ma’muriy markazlari bo‘lsa, Jizzax, Termiz shaharlari viloyat markazlari, Shaxrisabz, Usmat tuman markazlari vazifasini bajaruvchi shahar va shaharchalardir. Xo‘jalik nuqtai nazaridan ba’zi shaharlar sanoat, transport, dam olish va turizm, ilm-fan markazlari hisoblanadi. Shaharlarni vazifasiga ko‘ra bunday ajratish odatda ular aholisi bandligi xususiyatidan kelib chiqadi.

Shaharlar katta-kichikligiga qarab ham funktsional tiplarga ajratiladi. Shaharlarning katta-kichikligi ular aholisi soniga qarab belgilanadi. Odatda, shaharlar aholisi soniga ko‘ra quyidagicha klassifikasiyalanadi:

1. 
   kichik shahar: 20 ming kishi
   
2. 
   o‘rta shahar: 20 mingdan 100 ming kishigacha
   
3. 
   katta shahar: 100 mingdan 500 ming kishigacha
   
4. 
   yirik shahar: 500mingdan 1000 ming kishigacha
   
5. 
   millioner shahar: 1000 ming va undan ortiq
   
6. 
   o‘ta millioner shahar: 10 mln va undan ko‘p kishi.
   

Shaharlarning funktsional tuzilishi shahar hayotining barcha jabhasida yaqqol seziladi, shu boisdan shaharlarni turli yo‘nalishda tadqiq etishda buni albatta hisobga olish lozim. Shaharlarning funktsional tuzilishi aholi takror barpo bo‘lishi sur’atiga, aholi demografik tarkibiga, aholi bandligi, aholi migratsiyasi xarakteriga, aholi ijtimoiy tarkibiga o‘z ta’sirini o‘tkazadi. Aholining yirik shaharlarda to‘planishi yirik–katta shaharlarning vujudga kelishiga ham sabab bo‘lmoqda. Yirik shaharlar mayda va o‘rta shaharlar hisobiga tobora gigant shaharlarga aylanmoqda.

Ishlab chiqarish, madaniy-maishiy, kommunal–xo‘jalik aloqalari o‘zaro tutashgan holda vujudga kelayotgan shahar aholi punktlapining yangi turi fanda aglomeratsiya, deb nomlanadi.