Аҳоли сони ва такрор барпо бўлиши

11.4-rasm. Xaqaro migrasiya tashkiloti. 
 
Oxirgi  vaqtlarda  AQShga  immigrantlarning  ko`p  qismi  Xitoydan  keldi. 
Xitoyning geografik joylashuvi AQShdan uzoqligi migratsiyani qiyin va qimmatga 
aylantiradi.  2000  va  2005-yillarda  AQSh  immigrantlar  tomonidan  2,8  million 
kishilik  yutuqqa  ega  bo`ldi.  O`z  o`rnida  Meksika  eng  katta  4  million  kishilik 
zararga  ega  bo`ldi.  Xitoy  esa  zarar  bo`yicha  ikkinchi  o`rinni  egallab  1,9  million 
kishilik zarar ko`rdi. Ruxsatsiz immigratsiya huquqiy tomondan ta`qib qilinadi.  
Xalqaro  migratsiyani  o`rganish  uchun  demografik  tushunchalar  va  ta`riflar 
standart  majmuini  ishlab  chiqildi.  Bir  mamlakatdan  boshqasiga  odamlar  harakati 
xalqaro  migratsiya  doimiy  ekanligini  ta`kiidlandi.  Sayyohlar  sifatida  xorijiy 
mamlakatga  ko`chish  yoki  qisqa  muddatga  ishlash  uchun  borish,  diplomatlar  va 
xalqaro  muhojirlar  sifatida  qaralmaydi.  XX-asrda  asosiy  muhojirlar  boradigan 
jahon  davlatlariga,  ya'ni,  Amerika  Qo'shma  Shtatlari,  Ispaniya,  Italiya,  Kanada, 
Germaniya,  Buyuk  Britaniya,  Frantsiya  va  Avstraliya  kiradi.  Mahalliy  xalqlar 
sobiq mustamlaka mamlakatlaridan ko'chib, yaxshiroq sharoitda xayot tarzi uchun 

---

 
235 
ularni  mustamlaka  qilgan  Yevropa  davlatlariga  doimiy  qolish  uchun  siyosiy 
boshbana so`rashadi. 
Kelinglar  endi  AQShning  immigratsiya  tarixini  ko`rib  chiqamiz.  Xajmi  va 
hisobi  juda  katta.  1900-yildan  2007-  yilgacha  38  million  immigrantlar.  1970- 
yildan boshlab ko`rsatkichlar juda tezkor ko`tarilgan. Xitoy va Meksikadan kelgan 
muhojirlar  eng  katta  oqim  hisoblanadi. Ispaniyaliklar  birinchi bo`lib, 1598  –yilda 
kelishgan.  Ular  kelgach,  Yerlardan  foydalanishgan.  Birinchi  kelgan  muhojirlar 
asosan  Virjiniya  Shtatiga  joylashishgan  (Pyersella  1995).  Ular  tamaki  yetishtirish 
bilan shug`ullanishgan. 
1800-yilda 
AQShda 
muhojirlarning 
raqamlari 
pro-immigratsiya 
kompaniyalarini  va  uyg`unligi  transkontenental  transport  qiymati  sezilarli  oshdi. 
AQShning umumiy rivojlanishida Nemislar tomonidan bir necha sanoat markazlari 
tashkil  etildi.  1850-yillarda  hukumdorlikni  saqlab  qolish  uchun  Irish  muhojirlari 
asosan katoliklari Anglo-sakson protestantlar tashkilotini tashkil qilishdi. Meksika 
aholisi  mavsumiy  ishlar  bilan  AQShga  migratsiya  oqimi  kelib  chiqdi.  Bracyero 
dasturi  1964-  yilda  bekor  qilingan.  Buni  natijasida  chegara  aholisining  qariyb 
yarmi  yo`qotgan  ish  o`rilarini  qayta  tikladilar.  Bir  necha  migratsiya  qoidalarini 
qayta ko`rib chiqib, tartibga solindi.  
Noqonuniy  migratsiya  jarayoni  davom  etavyerdi.  Noqonuniy  migratsiya 
AQShni  chegara  hududidagi  nazoratini  susaytirdi.  Xalqning  ishsizlik  nisbatini  va 
daromad  tengsizligini  salbiy  o`zgartirdi.  1987-yilda  noqonuniy  migratsiya 
jarayonini to`xtatish uchun uni muhokama qilishdi. Buning natijasi muvaffaqiyatli 
bo`ldi  va  hujjatsiz  migratsiya  oqimi  qisqartirildi.  Xozirgi  vaqtda  ko`p  davlatlarda 
bo’layotgan  notinchlik  xalqga  ruhiy,  ma`naviy,  salbiy  ta`sir  qilmoqda.  Bolalar 
ta`limdan  qolishi,  oziq-ovqat  tanqisligi  tufayli,  xalq  talofat  ko’rib  aziyat 
chekayotganligi  sababli,  migratsiya  jarayoni  tobora  ko`payib  bormoqda.  Eng 
qiziqarli  ma’lumot  shuki,  muhojirlar  noqonuniy  aholi  hisoblanib,  ruxsatsiz 
farzandlar ko`rishmoqda. Deyarli 3,1 million bolalar Amerika Qo'shma Shtatlarida 
ruxsatsiz tug`ilgan. Bu bolalar ruhsatsiz migrantlar oilasida deyarli 3 dan 2 qismini 
tashkil  qiladi.  Amerika  Qo'shma  Shtatlarida  ruxsatsiz  ishchilar  ko`plab  kasblarda 

---

 
236 
kam ish xaqqiga ishlab kelmoqda. Ruxsatsiz muhojirlardan 4 % qishloq xo`jaligida 
19 % qurilishda, 31% xizmat ko`rsatishda ishlab kelishmoqda. 
Amerika  Qo'shma  Shtatlarining  xozirgi  aholisining  98  %  dan  ortig`i 
muhojirlar  yoki  muhojirlarning  avlodlari  hisoblanadi.  2000  -  yilda  Amerika 
Qo'shma  Shtatlarining  4  million  aholisi  yoki  faqat  1,5  %i  azaldan  Amerika 
hududida  yashab  kelishgan.  Shunday  qilib  ular  na  muhojirlar  va  na  muhojirlar 
avlodi edi. Bu xalqlar Shimoliy Amerikada muhojirlar kelishidan oldin 1000 yillar 
davomida  yashab  kelishgan.  Amerikaning  13  foiz  aholisi  boshqa  mamlakatlarda 
tug`ilgan. Boshqa mamlakatlarga nisbatan bu eng katta ko`rsatkich hisoblanadi.  
Xalqaro  mehnat  migratsiyasida  hali-hamon  siyosiy  jarayonlar  o’z  ta’sirini 
yo’qotmagan: Jumladan, 
 
rivojlangan  davlatlarga  kam  taraqqiy  etgan  davlatlardan  “aqllilar  oqimi” 
o’sib bormoqda; 
 
mehnat  migratsiyasida  ishtirok  etuvchi  insonlarning  asosiy  qismi 
rivojlanmagan davlatlarga to’g’ri keladi; 
 
xalqaro mehnat migratsiyasida lotareya tizimi ham joriy etilgan bo’lib undan 
ayniqsa AQSH katta foydalar ko’radi.
 
 
Xalqaro  mehnat  migratsiyasini  boshqaruvchi  tashkilot  xalqaro  mehnat 
tashkiloti,  deb  atalib  u  barcha  mehnat  migratsiyalarini  qamrab  oladi  va  ulardagi 
qonuniylikni kuzatib taftish etadi.