Анвар Бўронов Алишер Навоий номидаги Тошкент давлат ўзбек тили ва адабиёти университетимустақил тадқиқотчиси



Download 34,81 Kb.
bet3/4
Sana04.03.2022
Hajmi34,81 Kb.
#481867
1   2   3   4
Bog'liq
ОЛТОЙ ТОПОНИМЛАРИ

Олтойча топонимлар

Ўзбек тилининг қипчоқ лаҳжасида

Ўзбек адабий тилида

Арқавул

Орқовул

Орқа овул

Жайлов

Жайлов

Яйлов

Жайилма

Жайилма

Ёйилиб ўрнашган овул

Жаланг

Жолонг

Бўш, ўт ўсмаган ер. Яланглик

Жалбақ

Жолпоқ

Ялпоқ

Жан

Жон

Ён, тараф

Тау

Тов

Тоғ

Тўқой

Тўғай

Тўқай

Тобо

Тўба

тепалик

Ҳар иккала тилда ҳам от, сифат, сон билан қўшилиб ёки уларнинг бирикувидан номлар ясалиши кузатилади: оқтош, қора булоқ, жетису ва бошқа. Шунингдек олтой тилида тана аъзолари иштирокида ҳам топонимлар ясалиши кузатилади. Мисол учун: Артибаш, Белбайли, Қарабурун.
Олтой топонимларида доим олтой тилларига хос бўлган агглютинатив хусусиятлар сақланиб қолган ва ҳеч қандай ҳолатда сўзларнинг ўзаклари ўзгармайди. Кўп ҳолатларда топоним ясовчи ўзак сўзнинг охирида келади. Мисол учун: Ақсу, Қараташ, Шўркўл, Бешағач..
Олтой тилида энг кўп топоним ясовчи чи, ли қўшимчалари билан ҳам топонимлар ясалади. Чиланчи, Чирақчи, Аюли, Ирғақли каби сўзлар ўзбек топонимларида ҳам айнан бир хилда қўлланилади.
Олтойлар “ватан” сўзи ўрнида “жер” ёки “жерим” сўзини ишлатишади. Жер(ватан) эса ўз ўрнида туған жер(туғилган ватан) ва журтаған жер(яшаган ватан)ларга ажралади. Олтой тилида ватандош, юртдош ўрнига “жерлик” ишлатилади. Яшамоқ эса “журтамоқ” шаклида келади. Мисол учун “Алп Манаш” достонида Бойбароқ ҳақида қўйидаги сўзлар келади.
Бар-чоқур атқа минген
Байбарақ дегеен баатир журтуду.9
Таржимаси:
Ола-чипор отга минган
Бойбароқ деган ботир яшади.
Олтой тили ва ўзбек тили қипчоқ лаҳжасининг бошқа қипчоқ диалектларидан фарқли жиҳатлари уларнинг талаффузида ҳам кўзга ташланади. Мисол учун қорақалпоқ ва қозоқ тилидаги қипчоқ-нўғай остгуруҳига хос бўлган сирғалувчи с ўрнига шипиллайдиган ш товушининг ишлатилиши ёки қоришиқ ч ўрнига оқувчи ш товушининг ишатилиши олтой тилида ҳам ҳам ўзбек тилининг қипчоқ лаҳжасида ҳам кузатилмайди.


Download 34,81 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish