|
Antropometiryaning prinsiplari va haydovchi ishchi
ó
rnini
komponovkalash asoslari xavfsizlik va shinamlik ishchi
ó
rnini hisobiga
olgan xolda kabina ichki xajmining tuzilishi
* antropometriya uning prinsiplari
* haydovchi ishchi ornini komponovkalash asoslari
* xavfsizlik va shinamlik ishchi ornini hisobga olgan holda kabina ichki
hajmini tuzilishi
Inson jismining o’lchamlari va uning qismlarini o'rganish bilan
antropometriya (grckcha «antropos» - inson va «metriya» - o'Ichash)
shug'ullanadi. Hamma odamlar har xil bo'igani uchun antropometriyada
stastik usullar qo'llanadi. Insonning tanasi va uning ayrim qismlarining
ólchamlari
antropometrik tavsiflar (ALT) bilan aniqianadi.Antropometriya
tavsif - bu chiziqli. burchakli birliklarda yoki inson jism qismlarining
o'Ichov tavsiflariga va ularning o'zaro joylashiviga mos keluvchi massasi
bo'yicha massa birliklarida o'Ichanadigan katalikdir. Misol uchun,
insonning bo'yi, bosh aylanasi, boldirining uzunligi, jism ining massasi,
bo'g'im larining burilish burchakiari va shu kabilar antropometrik tavsiflar
hisoblanadi.Antropometriyada birorta antropomctrik tavsifning taqsimot
egri chizig’ining u yoki boshqa tegishli sohasiga tushish ehtimolini
persentillarda baholash qabul qilingan Persentil - antropometrik
tekshirishlarga tortilgan hamma odamlar majmui hajmining yuzinchi
bo'Iagi.Bu maqsad doirasida antropometriya prinsiplari, haydovchining
ishchi o’rnini tuzish asoslari bayon etiladi.
Bu har bir zamonaviy, istemoldan chiqarilgan yoki istiqbolli tuzilmalarni
mustaqil tahlil qilishga imkoniyal beradi. Qo'llanmada shuningdek
haydovchi ishchi muhitini, faol va passiv xavl'sizlik talablarini hisobga
olgan holda kabinaning ichki hajmini tuzish prinsiplari, loyihalash
obyektlarining tashqi k
ór
’rinish va intlryeri bo'yicha dizaynerlik
yechimlarining asosiy qonunlari bayon qilingan Statik va dinamik
antropometrik tavsillardan tashqari gabarit tavsif deb atalayotgan
ko'rsatkichni ajratish munikin. Ularga bo'ylama. ko'ndalang va oldi-orqa
yo’nalishlarda eng katta tashqi o'lchamlar. massa (og’irlik) tavsillari
taaliuqli bo'ladilar. Gabarit tavsiilardan inson tanasi egaliaydigan
maksimal va eng kam bo'shliqning (yollar, tuynuklar, avariya chiqishlar)
o'lchamlarini va shakilni aniqlashda foydalanadi
Haydovchi ishchi o'rnining tuzilishini belgilovchi parametrlarni tayinlashda
eng avval foydalanuvchilar doirasini aniqlash kerak. Nozik qiz
ekskavatorning mashinisti ho'lib ishlashi amri mahol va bu holda
erkaklarning antropometrik tavsiflariga, avvalambr katta persentillarga
tayanish kerak. Yengil avtombilni erkaklar ham. ayollar ham
boshqarishlari mumkin. Umumiy qoida avlomobil yoki traktor kabinasining
parametrlarini aniqlayotgar.da unda haydovchini joylashtirish uchun
antropometrik tavsif qiymatlaridan katta persentilga mos keladiganini
tanlanadi Aksincha. qo'l bilan boshqariladigan organlarning vaziyatni va
pedallarni tanlashda. kichkina o'lchamli odamlar foydalanishi uchun
qulaylikni ta'minlash kerak. Shuningdek. haydovchi ishchi o'rnining
elementlarini (avvalambor o'rindiq va rulchambaraki rostlashning imkonini
etiborga olish kerak. Antropometriya etrik tavsillarning faqat o'rtacha
arifmetik qiymatlariga tayanish t
ógri
bo'lmaydi.
inson harakatining kinematik tavsillaridan tashqari vaqt tavsiflari katta
ahamiyatga ega bo’ladi, ya'ni haydovchi signalni olgandan (aytaylik -
paneldagi birorta asbob milining og’ishi) mos keluvchi boshqarish
organini harakatga kellirguncha o'lgan vaqt. Bu vaqtni. misol uchun,
keyingi sinovlarda aniqlash mumkin.Sinalayotgan inson unga malum.
lekin birdan ko'rinayotgan signalga (signal chiroqning chaqnashi, keskin
tovush) javoban mumkun qadar tezroq u yoki o ’zga ishchi harakatni
bajarishi (tugmachani bosishi. dastakni surishi va shturvalni o'girishi)
kera
Demak. biz agar beshinchi persentil yoki
5
% li reprezentavik darajasi deb
gapirsak, bu
5
% odamlar shunday yoki kichikroq antropometrik tavsif'ga
ega bo'hshlarini bildiradi. Bu kichik o'lchamdagi odamlardir. Muvofiq
tarzda. insonlarning
95
- persentli
95
% odamlar undan bo’yi pastroq (yoki
xuddi shunday bo'yga ega) bo'ladilar. Bular baland bo'yli insonlar. Shu
tarzda, antropometrik o'lchashdan o'lgan odamlarning yarmi elliginchi
persentiiga mos keluvchi bo'ydan kichik yoki unga baravar bo’yga ega
bo'ladi
Ideal hoida haydovchi ishchi o’rnining
ólcha
mlari hamma kalta yoshli
aholi bu mashinani boshqara oladigan holalda bo’lishi kerak. Amaliy
Jihatdan
90
% odamiar ishchi o'rnida qulay joylasiiishi yctarli hisoblanadi.
qolgan
5
% eng kichik yoki
5
% eng kalla gavdali odamiar ba'zi
noqulayliklarni boshdan kcchiradilar, odatda bungaruxsat etladi. Shuning
uchun konstruklorlik amaliyolida avtomobil yoki traklor haydovchisining
ishchi o'rnini joylashtirishda beshinchi (yoki o'ninchi) va to'qson
beshinchipersentilga (
5
% li va
95
% li rcprezentativlik darajalariga) mos
keluvchi inson gavdasining o ’ichamiaridan ko'proq foydalanadiiar.
Kabinaning bazi o’lchamlarini elliginchi persentilga (
50
% li reprezentavik
darajasiga) nisbatan tekshiriladi.
O'ichamiari antropometrik tavsillarning tanlangan intervalida bólgan
odamlarning soni
Interval
Pcrsentil reprezentavik
darajasi
AT tanlangan
intervalida bólgan
odamlar soni
M+
2
.
5
o
1
.....
99
98
M
±
2
o
2
,
5
.....
97
,
5
95
M+
1
.
65
o
5
......
95
90
M±
1
.
15
25
.....
75
75
Do'stlaringiz bilan baham: |
