Antik san’AT

ANTIK SAN’AT
Antika iborasi latincha «antikvus» so’zidan olingan bo’lib, «qadimiy» degan ma’noni bildiradi. Bu ibora XV asrda Italiya gumanistlari tomonidan kiritilgan bo’lib, asosan, qadimgi Grek —Rim madaniyati va san’atini ta’riflash uchun ishlatilgan. Tarix fanida antik dunyo tarixi (demak, uning san’ati va madaniyati) deb eramizdan avvalgi 3000 yillardan to yangi eraning V asrigacha O’rta Er havzasi hamda Qora dengiz sohillarida mavjud bo’lgan quldorlik davlatlarning paydo bo’lishi, rivojlanishi va inqiroega yuz tutishini ta’riflaydi.

Evropa, Osiyoning bir qismi hamda Shimoliy Afrikada yashagan xalq va qabilalar san’ati ham qisman antik san’atga aloqadordir. Chunki ular ham grek va rimliklar bilan uzoq vaqt aloqada bo’lib, ularning san’at va madaniyatidan bahramand bo’lganlar, ayrim davrlarda grek va rimliklar san’atiga va madaniyatiga o’z ta’sirlarini ham o’tkaeganlar. Shuning uchun antik san’at va madaniyat deyilganda, shu xalqlar va qabilalar san’ati hamda madaniyatini ham nazarda tutish lozim.

Albatta, antik dunyo madaniyati va san’atining ijodkorlari qadimgi Yunoniston va unga yaqin bo’lgan orollarda qachonlardir yashab ijod etgan qadimiy greklarning ajdodlaridir. Ular shunday jozibali, nozik va nafis san’at asarlarini yaratdilarki, bular hamon kishiga badiiy zavq berib kelmoqda.

Greklar o’zlarini ellinlar deb, o’z mamlakatlarini esa Ellada deb ataganlar. Ellada san’ati keyinchalik Iskandar Zulqarnayn bosib olgan juda katta imperiya san’atining rivojlanishiga ta’sir o’tkazdi. Elladaliklar san’ati Qadimgi Rim san’atiga ta’sir etdi. Rimliklar grek san’atini e’zozladilar, o’rgandilar va uni yangi pog’onaga olib chiqdilar. Antik madaniyat va san’at tarixi 476 yili Rim imperiyasining qulashi bilai tugallanishini ham shu bilan izohlash mumkin.

Antik san’at asrlar mobaynida insoniyatni maftun etib, uni o’ziga jalb etib kelmoqda. Evropa xalqlari shu san’at va madaniyatga, grek va rimliklar yaratgan ma’naviy boyliklarga murojaat qilib keldilar. Bugungi Evropa san’ati va teatri, adabiyoti va falsafasi antik dunyoga suyanadi. gai pborasini eslab o’tish, antik san’atning Evropa va jahon sam’atpga ta’sirini yanada ravshanroq his etish imkoniyatini beradi.