Anorgul atajonova

Qit’a: 
 
Dastyorsiz so‘z ayta olmaydigan voiz 
Dastyorning qulidir, u qahni kuylovchi qo‘shiqchi emas. 
 
(Alisher Navoiyning "Mahbub ul-qulub" asaridan) 
 
66-mashq. 
Lug‘at, 
lug‘atchi, 
lug‘atchilik, 
leksikograf, 
leksikografik,  leksikografiya  so‘zlarni  "O‘zbek  tilining  izohli  lug‘ati" 
dan toping hamda izohlarini daftaringizga ko‘chiring. 
 
Bilib oling!  So‘zlar  alifbo  tartibida  joylashtirilgan  va  imlosi,  tarixi 
yoki izohlari bo‘lgan kitob lug‘atdir. 
Lug‘at ikki xil bo‘ladi: 
1. Filologik (lingvistik) lug‘atlar. Bu turdagi lug‘atlar bir yoki ko‘p 
tilli bo‘ladi. Bir tilli lug‘atlarga: "Izohli lug‘at", "Sinonim so‘zlar lug‘ati", 
Omonim  so‘zlar  lug‘ati",  "Imlo  lug‘ati,"  "Frazeologik  lug‘at"  kabilar 
kiradi.  "O‘zbek  tilining  izohli  lug‘ati"  1981-  yilda  yaratilgan,  2  jilddan 
iborat.  Mazkur  lug‘atda  60000  so‘z  izohi  berilgan.  Ana  shu  lug‘at  qayta 
ishlanib, to‘ldirilib 2006-2008- yil 80000 ming so‘zdan iborat holda qayta 
nashr qilindi.  
Ko‘p  tilli  lug‘atlarga:  ruscha-o‘zbekcha,  inglizcha-o‘zbekcha  yoxud 
aksincha,  ruscha-o‘zbekcha-inglizcha,  inglizcha-ruscha-o‘zbekcha  kabi 
lug‘atlar kiradi. 
2.  Qomusiy  (ensiklopedik)  lug‘atlar.  Qomusiy  lug‘atlarda  turli 
tarixiy  voqealar,  geografik  nomlar,  fan-madaniyat,  arboblari  haqida 
ma’lumot beriladi.  
 
67-mashq.  O‘zbek  tilidagi  qomusiy  lug‘atlar  haqidagi  ma’lumotni 
o‘qing,  sizni  qiziqtiradigan  mavzuni  tubandagi  lug‘atlarning  biridan 
toping.  

---

 
57
Qomusiy  lug‘atlar  lug‘atchilikning  yuksak  namunasi  sanaladi.  U 
millat  ma’naviy-ma’rifiy  qiyofasi  darajasini  ko‘rsatadi.  Yurtimizda  2000-
2006-yillarda 12 tomlik "O‘zbek milliy qomusi" yaratildi.  
Endilikda  kishilik  bilimlarining  turli  sohalariga  bag‘ishlangan 
qomuslar  yaratila  boshlandi.  Chunonchi,  O‘zbekistonda  "O‘zbekiston 
Respublikasi  ensiklopediyasi"  (1997),  "Uy-ro‘zg‘or  ensiklopediyasi" 
(1979,  1982,  1986),  "Xotin-qizlar  ensiklopediyasi"  (1999),  "Bolalar 
ensiklopediyasi"  (2000),  "Falsafa  qomusiy  lug‘at"  (2004),  "Islom 
ensiklopediyasi" (2004) shular jumlasidandir. 
Qomuslarning  bolalarga  bag‘ishlangan  "Yosh  adabiyotshunoslar 
qomusi",  "Yosh  tilshunoslar  qomusi",  "Yosh  geograflar  qomusi",  "Yosh 
fizik  ensiklopedik  lug‘ati"  (1989),  "Yosh  matematik  qomusiy  lug‘ati" 
(1991),  shuningdek,  ayrim  yozuvchilar  va  shoirlar  ijodiyotiga 
bag‘ishlangan  "A.S.Pushkin  ensiklopediyasi"  kabi  namunalari  ham  bor. 
O‘zbekistonda  adabiyotshunoslar  shu  xilda  "Alisher  Navoiy  qomusi"ni 
yaratish ustida izlanmoqdalar.