Anorgul atajonova

Bilib oling!  Predmet-hodisalarning  belgisini  bildirgan  fe’l  shakli 
sifatdosh deyiladi. 
Sifatdosh otga bog‘lanib, uning belgisini bildiradi. Gapda aniqlovchi 
yoki kesim bo‘lib keladi: 1. Nusrat qiyg‘os ochilgan paxtalarni zavq bilan 
terishga tushdi.  
Sifatdosh  fe’l  kabi  ish-harakatni  anglatib,  zamon,  bo‘lishli-
bo‘lishsizlik,  nisbat  bildiradi:  o‘qigan  -  bo‘lishli,  o‘tgan  zamon,  aniq 
nisbatda. 
Sifatdoshlarning  bo‘lishsiz  shakllari  quyidagicha  yasaladi:  o‘qigan- 
o‘qimagan,  yozar  -  yozmas,  borayotgan  -  bormayotgan.  Sifatdoshlarni 
zamonga ko‘ra quyidagicha tasnif qilish mumkin:  
1. O‘tgan zamon sifatdoshi -gan, -kan, -qan qo‘shimchalari orqali 
yasaladi: o‘qigan, boqqan, tikkan. 
2.  Hozirgi  zamon  sifatdoshi  -(a)  yotgan  qo‘shimchasi  bilan 
yasaladi: kelayotgan, uxlayotgan. 
3.  Kelasi  zamon  sifatdoshi  -(a)  r,  -(a)  digan,  -(u)  vchi 
qo‘shimchalari  bilan  yasaladi:  aytar so‘z, oqar suv, o‘qiydigan bola, 
keluvchi qizlar.  Kelasi  zamon  sifatdoshining  bo‘lishsiz  shakli  -mas 
qo‘shimchasi  orqali  hosil  qilinadi:  Aytar so‘zni ayt, aytmas so‘zdan qayt. 
Sifatdoshlar  otlashadi.  Bunda  ular  ot  o‘rnida  qo‘llanib,  otlardek  ko‘plik, 
kelishik,  egalik  qo‘shimchalarini  qabul  qiladi.  Gapda  ega,  to‘ldiruvchi, 
qaratqichli  aniqlovchi  bo‘lib  keladi:  1. Intilganga tole yor. 2. 
Aytganlaringizning hammasini bajardim. 3. Yurgan -daryo, o‘tirgan – 
bo‘yro. 

---

 
137