Anorgul atajonova

Buyruq-istak  mayli  buyurish,  iltimos,  maslahat,  chaqirish,  kabi 
ma’nolarni ifodalaydi.  
 
Shaxs  
 
Birlik  
 
 
 
Ko‘plik 
I sh.   
bor(-ay), o‘qi(-y)  
 
bor(-aylik), o‘qi (-ylik) 
II sh.  
bor (-gin) o‘qi (-gin)   
bor(-ingiz), o‘qi (-ngiz) 
III sh. 
bor(-sin), o‘qi(-sin) 
 
bor(-sinlar), o‘qi (-sinlar) 
 
Ba’zan  buyruq  ma’nosini  kuchaytirib  yoki  bo‘shashtirib,  iltimosni, 
ta’kidni  bildirish  uchun  II  shaxs  birligiga  -gin  qo‘shimchasi  qo‘yiladi: 
borgin, o‘qigin, aytgin. 
Shart  mayli  biror  ish-harakatning  bajarilishi  uchun  undan  oldin 
bajarilishi  shart  bo‘lgan  ish-harakatni  ifodalaydi.  U  fe’l  o‘zagiga  -sa 
qo‘shimchasini qo‘shish bilan hosil bo‘ladi: o‘qisa, bormasa. 
Shart maylidagi fe’llar quyidagi ma’nolarni anglatadi: 
1.  Biror  ish-harakatning  bajarilishi  uchun  undan  oldin  bajarilishi 
shart bo‘lgan ish-harakatini bildiradi: 1. Shamol bo‘lmasa, daraxtning uchi 
qimirlamaydi. (maqol). 2. Quyosh chiqsa, qorlar tez eriydi. 
2. Orzu-istak, iltimos, maslahat kabi ma’nolarni anglatadi: Qani edi, 
o‘qishga kirsam. 
3. Shart maylidagi fe’llar kerak so‘zi bilan birga qo‘llanganda, faraz, 
gumon, noaniqlik ma’nolarini anglatadi: Bugun yomg‘ir yog‘sa kerak. 
Maqsad  maylidagi  fe’llar  ish-harakatni  bajaruvchining  maqsadi, 
niyati,  mo‘ljalini  bildiradi.  Bu  mayl  -moqchi  qo‘shimchasi  orqali  hosil 
qilinadi.  Undan  keyin  shaxs-son  qo‘shimchalari  keladi:  bormoqchiman, 
aytmoqchisiz,  kelmoqchilar.  Domlaning  yer  olgani  rost,  buni  Saidiyga 
bildirmoqchi ham emas edi. (A.Q.).