Anorgul atajonova

 
47-mashq.  Bet,  aft,  bashara,  turq,  chehra,  jamol,  diydor,  oraz, 
uzor,  ruxsor  so‘zlari  qaysi  so‘zning  ma’nodoshi  sanaladi?  O‘sha  so‘zni 
ayting  va  daftaringizga  ko‘chiring.  Ma’nodosh  so‘zlarning  tafsiloti  bilan 
tanishing.  Ijobiy  va  salbiy  bo‘yoqdorlikka  ega  ma’nodosh  so‘zlarni 
tubandagi gaplardan aniqlab ko‘rsating:  
Bu  so‘zlar  kishi  boshining  "old  qismi,  old  tomoni"  ma’nolarini 
ifodalaganda o‘zaro birlashadi. Bet - ma’nosi,  qo‘llashi  bilan yuz so‘ziga 
yaqin  bo‘lib,  unga  nisbatan  sal  salbiy  ottenkaga  ega.  Aft  -  bet  so‘ziga 
nisbatan  salbiy  ma’noga  ega.  Bashara  so‘zida  salbiy  ma’noga  aft 
so‘zidagiga  nisbatan  ham  kuchli.  Turq  so‘zida  salbiy  ma’no  bashara 
so‘zidagiga  nisbatan  ham  kuchli.  Chehra  -  ijobiy  ma’noga  ega.  Jamol 
so‘zida  ijobiy  ma’no  chehra  so‘zidagiga  nisbatan  kuchli  bo‘lib,  asosan, 
poetik  uslubga  xoslikni  anglatadi.  Jamol-husn-chiroy  ma’nolarida  ham 
qo‘llanadi. Uzor, oraz, ruxsor - eskirgan kitobiy so‘zlardir.  
 
1. Uning hamisha naqsh olmadek qizarib turadigan yumaloq yuzlari 
oqarib  ketgan  edi.  2.  -  Hayosiz  !!  -  Sherbekning  ko‘ziga  Xo‘jabekovning 
afti  nahs  tomayotgandek  jirkanchli  bo‘lib  ko‘rinib  ketdi.  3. Orazingni,  ey 
mahvash, bog‘ aro namoyon qil. 4. Muncha latifu muncha soz lola uzorini 
ko‘ring. 5. - Hu, o‘l, turqing qursin.  
 
48-mashq.  Ma’nodosh  frazeologik  so‘z  birikmalarini  ajratib, 
daftaringizga ko‘chirib yozing va ma’nolarini ayting. 

---

 
41
 
Bir yoqadan bosh chiqarmoq -bir jon-bir tan bo‘lmoq; ko‘ngli bo‘sh - 
ko‘ngli  qattiq;  boshi  osmonga  yetdi  -  teriga  sig‘may  qoldi,  "lom-mim" 
demaslik-  damni  chiqarmaslik;  turmush  qurmoq  -boshni  qovushtirmoq; 
dam olmoq - hordiq chiqarmoq; dimog‘ini choq qilmoq – bag‘rini ochmoq; 
ko‘z ochib yumguncha - "hash-pash" deguncha; payini qirqmoq – oyog‘iga 
bolta  urmoq;  til  qisiq  -  til  uzun,  til  qichitmoq  -  tilni  qichishtirmoq; 
turmushga  chiqmoq  -  erga  chiqmoq;  fikrga  tolmoq,  fe’li  keng  -  fe’li  tor; 
xayolga  cho‘mmoq  -  pinakka  ketmoq,  chehrasi  ochiq,  boshga  ko‘tarmoq, 
dilga  tugmoq,  boshda  danak  chaqmoq,  yer  bilan  bitta  bo‘lmoq,  og‘zi 
qulog‘iga  yetdi,  jigar  bag‘ri  ezildi,  yo‘lga  ko‘z  tutmoq,  oq  bilan  qorani 
ajratmoq.