Аnorganik kimyo

6 Kompleks birikmalarning fazoviy tuzilishi va izomeriyasi

Bir xil ligandlar kompleks hosil qiluvchi atom atrofida simmetrik joylashadi. Koordinatsion son 2ga teng bo’lsa, kompleks birikma chiziqli ko’rinishda bo’ladi:

L -------Me------- L

Koordinatsion son 4ga teng bo’lsa, kompleks birikma tekis kvadrat yoki tetraedr shaklda bo’ladi:

Yassi kbadrat tetraedr

Tekis kvadrat shakliga ega bo’lsa, uning tsis- va trans- izomerlari bo’ladi. Masalan: [Pt(NH₃)₂Cl₂]

tsis - izomer trans – izomer

Izomerlar bir-biridan rangi, eruvchanligi, dipol momenti, reaktsiyaga kirishish qobiliyati bilan farq qiladi.

Agar koordinatsion son 6 ga teng bo’lsa, kompleks birikma shakli oktaedr ko’rinishda bo’ladi. Bu shakl uchun ham 2ta izomer mavjud.

[MeA₄B₂] K[Cr(SNC)₄(NH₃)₂]

  NH₃ NH₃

  SNC SNC SNC NH₃

  Cr³⁺ Cr³⁺

  SNC SNC SNC SNC

  NH₃ SNC

trans - izomer tsis - izomer

Geometrik izomeriyadan tashqari ichki sferada ligandlarning joylanishiga doir bo’lgan izomeriya ma’lum:

1) Suvning ichki va tashqi sferada o’zgarishiga qarab gidrat izomeriyani olsh mumkin:[Cr(H₂O)₆]Cl₃; [Cr(H₂O)₅Cl]Cl₂*H₂O; [Cr(H₂O)₄Cl₂]Cl *2H₂O ;

2) Ionizatsion izomeriya ; Ionlarning ichki va tashqi sferada almashinishiga asoslangan: [Co(NH₃)₅SO₄]Br; [Co(NH₃)₅Br]SO₄ ;

[Pt(NH₃)₄Cl₂]Br₂; [Pt(NH₃)₄Br₂]Cl₂.

3) Koordinatsion izomeriyada esa ligandning bir kompleks hosil qiluvchidan ikkinchisiga kochishi sodir bo’ladi:

[ Co(NH₃)₆] [Cr(CN)₆] ; [Cr(NH₃)₆] [Co(CN)₆] .

4)Tarkibiga ko’ra dimer yoki trimer holatda uchraydigan izomerlar:

[Pt(NH₃)₄Cl₂] ; [Pt(NH₃)₄][PtCl₄].

Tarqatma material

Kompleks birikmalarda kimyoviy bog’lanishning tabiati

Kompleks birikmalarning tuzilishini 3 xil yo’l bilan tushuntirish mumkin.

1) kristall maydon nazariyasi

2) valent bog’lanish usuli (VBU)

3) molekulyar orbitallar usuli (MOU)

1. Kristall maydon nazariyasi kompleks hosil qiluvchi va ligandlar orasidagi elektrostatik ta’sir kuchlariga asoslangan. Bunda kompleks hosil qiluvchining d-orbitallarining fazoviy shakli hisobga olinadi. Ligandlar hosil qilgan elektr maydoni kuchiga qarab kompleks hosil qiluvchining d-orbitallari har xil energetik orbitalga ajraydi. Shu tufayli kompleks birikmaning fazoviy shakli ham turlicha bo’ladi.Erkin ionda markaziy atomning d-orbitallari bir xil energiyaga ega bo’ladi:

Agar markaziy ion atrofida ligandlarning oktaedrik joylashuvi yuzaga kelsa markaziy atomdagi dz² va d x²y² ligandlarga nisbatan kuchliroq itarilishga uchrab ularning energiyalari doira maydon ta’siridagi iondan anchagina yuqori bo’ladi.

Ayni paytda, d_xy, d_xz va d_yz orbitallarning energetik holati doira maydon ta’siridan kuchsiz bo’ladi.Shu sababga kora markaziy atomning d orbatallari oktaedrik maydon ta’sirida ikkiga bo’linadi(d_g va d_e). Bu energiyalarning farqi (D) – parchalanish energiyasi deyiladi. Bu qiymat kompleks birikmalarning yutilish spektrlari orqali aniqlanadi.

26-jadval. Kristall maydon nazariyasini [CoF₆]^3- va [Co(CN)₆]^3-

ionlari uchun qo’llanilishi



[CoF₆] ^3-paramagnit kompleks hosil qilishi va [Co(CN)₆]^3- ning diamagnit kompleks hosil qilish sababini ligandlarning spektrokimyoviy qatori asosida tushuntirish mumkin. CN^- ioni kuchli maydon hosil qiluvchi ligandlar qatorida joylashganligi uchun uning parchalanish energiyasi anchagina yuqori bo’ladi(26 –jadval). [CoF₆]^3- yuqori spinli kompleksga kirib paramagnit xossaga ega. [Co(CN)₆]^3- da bo’lsa elektronlarning joylashuvi boshqacha yuzaga keladi. F^- ioni kuchsiz maydon hosil qilganligi sababli kompleks hosil qiluvchi d- orbitallarning ajralish energiyasi kichik bo’ladi. Shuning uchun elektronlar Xund qoidasiga binoan dastlab bo’sh orbitallarga bittadan joylashadi. CN^- ioni kuchli maydon hosil qilganligi sababli kompleks hosil qiluvchi d-orbitallarning ajralish energiyasi katta bo’ladi, shuning uchun elektronlar dastlab energiyasi kichik bo’lgan d_εorbitallarga joylashadi, natijada unda juftlashmagan elektronlar qolmaydi.

2. Valent bog’lanishlar usuli. Bu nazariyaga binoan kompleks hosil qiluvchi va ligandlar orasida kovalent bog’ donor-akseptor mexanizm bo’yicha sodir bo’ladi. Kompleks hosil qiluvchining bo’sh orbitallari bor, ya’ni u akseptor bo’ladi. Ligandlarda esa bo’linmagan elektronlar jufti bo’lib uni kompleks hosil qiluvchining bo’sh orbitallariga joylashtiriladi, ya’ni ligandlar elektronlar donoridir. Ammiak molekulasida azot atomi sp ³ gibridlangan holda bo’lib, gibrid orbitallaridan birida bo’linmagan elektron jufti bor. Shu tufayli ammiak molekulasi H⁺  ioni bilan NH ₄⁺  ni hosil qiladi va u tetraedrik konfiguratsiyaga ega.

[NiCl₄]^2- ioni ham xuddi shunday tuzilishga ega. Bunda Cl^-  ioni elektrondonor, Ni²⁺  ioni akseptor bo’ladi.

Cl- ioning elektronlari (x) 4s4p gibrid orbitallarga joylashuvi oqibatida [NiCl₄] ^2-  ionida sp ³  gibridlanish yuzaga kelib, markaziy atom va uning atrofida ligandlarning joylanishi tetraedrik qurshovga ega bo’lib qoladi. 3 d orbitallardagi ikkita juftlashmagan elektron hisobiga bu kompleks birikma magnit xossaga ega.

[Zn(NH₃)₄]Cl₂ kompleks birikma ham tetraedrik tuzilishga ega:

Bu holatda Zn²⁺ ioni uchun 3d orbitallar band, shuning uchun gibridlanish sp³ hisoblanadi.

Agar atomdagi d- orbitallarning to’rttasi band bo’lgan ionlarda, koordinatsion soni 4 ga teng bo’lsa, bitta d, bitta s va ikkita p-orbital ishtirok etadi. Bunda dsp² gibridlanish bo’lib, molekula tekis kvadrat shakliga ega bo’ladi. Markazda kompleks hosil qiluvchu ion, ligandlar bo’lsa kvadratning uchlarida joylashadi:

Koordinatsion son 6 ga teng bo’lganda d²sp³ gibridlanish bo’ladi

Shunga o’xshashkonfiguratsiya [Co(NH₃)₆] ³⁺ , [Fe(CN)₆]³⁺  larda ham kuzatiladi.

Agar koordinatsion son 2 ga teng bo’lsa, sp gibridlanish kuzatiladi, chiziqli konfiguratsiya amalga oshib:

Bu misollarda valent bog’lanish usuli kompleks birikmalarning koordinatsion soni, geometrik shakli va magnit xossalarini to’g’ri tushuntiradi. Lekin yutilish spektrlarini valent bog’lanish usuli bilan tushuntirib bo’lmaydi. Shunday ligandlar borki, ular metaldagi elektronlarni o’zining vakant orbitallariga qabul qila oladi.

PF₃  yoki SnCl₄ ioni o’zining bo’shashtiruvchi orbitallariga CO, NO kabi molekulalarni qabul qila oladi. Bu kompleks birikmalarning tuzilishini molekulyar orbitallar nazariyasi tushuntirib beradi.

Kompeks birikmalarning farmatsiyadagi ahamiyati. Odam organizmida 3% atrofida metallar borligi ma’lum. Ana shu metallar inson hayot faoliyatini to’la ta’minlaydi. Ishqoriy va ishqoriy – yer metallari kaliy, natriy, kalsiy, magniy eritmada akva ionlar hoatida uchraydi. Ular qon, limfa, to’qimalardagi suyqliklarda nerv impulslari harakatini ta’minlaydi.

Odam organizmida 100 mg atrofida siankobalamin ( yog’da eriydigan vitamin B₁₂) uchraydi. Bu modda gemlarga o’xshash makrosiklik kompleks birikmadir (28-rasm). Bu birikmada makrosiklik ligand sifatida tetradentant azot tutgan ligand porfin turadi. B₁₂ vitamini eritrositlarninig shakallanishi va rivojlanishida muhim rol o’ynaydi. B₁₂ etishmasligi og’ir kasallik - kamqonlikka olib keladi.

d- elementlarning organik ligandlar bilan hosil qilgan kompleks birikmalari organizmdagi oksidlanish –qaytarilish jarayonlarida katalizator sifatida ishtirok etadi. Bu metallardan odam organizmida eng ko’p tarqalgani temirdir. Ligandlar tabiatiga qarab, temir +2 osidlanish darajasiga ega bo’lgan kompleks birikmalar (mioglobin, gemoglobin) va +3 oksidlanish darajasiga ega bo’lgan katalaza va oksidazaga o’xshash komleks fermentlar hosil qilgan.

O’simliklar hayotidagi muhim modda xlorofil ham tuzilishi jihatidan gemoglobinga o’xshab ketadi, lekin bu birikmada kompleks hosil qiluvchi ion Mg²⁺ hisoblanadi.

Saraton kasaligidagi xavfli o’smalarning o’sishini platina(II) kompleks birikmalari sekinlashtirishi aniqlangan (sis-[Pt(NH₃)₂Cl₂]). Iridiyning kompleks birikmalaridan (NH₃)₂[IrCl₆] ham saraton kasalligida foyda beradi. Oltinnig a-tiospirtlar bilan hosil qilgan kompleks birikmalari esa sil va moxov kasaligini davolshda qo’llaniladi.

Kompleks birikmalar holatida juda ham ko’p dori moddalari ma’lum. Ulardan vitamin B₁₂, feramid, koamid, krizanol, temir(III) gliserofosfati, temir(II) laktati va boshqalar kompleks birikmalar holatidagi dorilarga kiradi. Ayniqsa temir yetishmaydigan anemiya kasalligida ishlatiladigan feramid Toshkent farmatsevtika institutining markaziy ilmiy laboratoriyasida ishlab chiqazilgan. O’zbekistondagi Toshkent kimyo-farmatsiya zavodida ishlab chiqariladi.

Kompleks birikmalar faramatsevtik tahlilda keng qo’llaniladi. Nesler reaktivi, vismut birikmalarini, temir birikmalarini aniqlashda ishlatiladi.

Kompleks birikmalar yordamida platina metallari, oltin, kumush, mis, xrom, nikel va kobalt olinadi va tozalanadi. Siyrak-yer elementlarini ajratishda ular juda qo’l keladi.

Azizov Manon Azizovich-(1913-1987) -O’zbekistonda xizmat ko’rsatgan fan arbobi, kimyo fanlari doktori, professor. U Toshkent farmatsevtika institutida yangi koordinatsion birikmalar olish va ular orasidan istiqbolli fiziologik faol moddalar yaratish borasida dunyoga mashhur maktab yaratgan olimdir. Hozirgi kunda M.A.Azizov maktabi tomonidan koamid, kobalt-30, feramid, kupir va boshqa preparatlar anemiya, qon kasalliklari, gepatit, vitiligo, sil, radoiprotektor preparatlar sifatida keng qo’llanilmoqda va turli kasalliklarda tavsiya etilgan.

Parpiyev Nusrat Ag’zamovich(1931 yilda tug’ilgan). O’zbekiston Respublikasi fanlar akademiyasining haqiqiy a’zosi, kimyo fanlari doktori, professor. Mamlakatimizda anorganik kimyo fanining koordinatsion birikmalar sohasida ilmiy izlanishlar olib boruvchi yirik olim. Kompleks birikmalarning tuzlishi, fiziko-kimyoviy xossalari, biologik xossalari, katalitik ta’sirini o’rganish bilan shug’ullanuvchi yirik maktab yaratgan. N.A. Parpiev yaratgan koordinatsion birikmalar xalq xo’jaligining turli sohalarida keng qo’llanilmoqda.


Jonlantirish uchun savollar

1. Kompleks birikmalarning ta’rifi. Verner nazariyasi;

2. Kompleks birikmalarni sinflanishi;

3. Kompleks birikmalarning koordinatsion formulasini topish;

4. Kompleks birikmalarni nomlash;

5. Kompleks birikmalarning turlari;

6. Kompleks birikmalarda izomeriya va ularning eritmadagi holati, beqarorlik konstanratsi;

7. Kompleks birikmalarning farmatsiyadagi ahamiyati.

17-MAVZU	Komplеks birikmalar . Ularning olinishi reaktsialari.
LABORATORIYa MAShG`ULOTINING TЕXNOLOGIK MODЕLI
O`quv soati: 6 soat		талабалар сони: 10-12 та
O`quv mashg`uloti shakli		Билимларни кенгайтириш ва чуqурлаштириш бo`йича лаборатория машg`улот.
Laboratoriya mashg`ulotining rеjasi		1. Komplеks birikmalar ta'rifi . 2. Komplеks birikmalarning turlari. 3. Komplеks birikmalarning nomlanishi. 4.Komplеks birikmalarning molеkulyar tuzilishini tasdiqlash usullari. 5.Komplеks birikmalarning olinishi.
O`quv mashg`ulotining maqsadi:		Talabalarga komplеks birikmalar to`g`risida tushuncha bеrish ularning nomlanishi va olinishini o`rgatish.
Pеdagogik vazifalar: komplеks birikmalar to`g`risida tushuncha bеrish; komplеks birikmalar molеkulyar formulasini tasdiqlash usullarini o`rgatish; komplеks birikmalarning eritmadagi holatini tushuntirish; Laboratoriya mashg`ulotlarini tushuntirib , ularni olib borishda talabalar bilan ishlash.		O`quv faoliyatining natijalari: talabalar biladilar: markaziy ion, koordinatsion son, ligand, ichki va tashqi sfеra tushunchalarini bilish; komplеks birikmalarning turlarini bilish; komplеks birikmalarning nomlanishini bilish; komplеks birikmalarning olinishini o`rganish; Ishni tugatgach, natijalarini o`kituvchiga tеkshirtirib, ish daftarlariga yozadilar.
Ta'lim usullari		Laboratoriya mashg`uloti, tеzkor so`rov, aqliy hujum, BBB, klastеr, munozara.
Ta'lim vositalari		Darslik, ma'ruza matni, o`quv qo`llanmalar, probirkalar, kimyoviy idishlar.
O`qitish shakllari		Ommaviy, jamoaviy
O`qitish shart-sharoiti		Maxsus kimyoviy laboratoriya vositalari bilan jixozlangan xona.
Monitoring va baholash		Og`zaki so`rov, tеzkor so`rov, intеraktiv mashqlar (Organayzеrlar orqali – klastеr, BBB) Yozma so`rov: bilеtlar, tеstlar

II. LABORATORIYa MAShG`ULOTINING TЕXNOLOGIK XARITASI

Ish bosqichlari va vaqti	Faoliyat
	o`qituvchi	talabalar
1-bocqich. O`quv mashg`ulotiga kirish(20 daq)	1.1.Mavzuning maqsadi, o`quv natijalarini e'lon qiladi, ularning ahamiyatini va dolzarbligini asoslaydi. Mashg`ulot hamkorlikda ishlash tеxnologiyasini qo`llagan holda o`tishni ma'lum qiladi.	Tinglaydilar, yozib oladilar
2-bocqich. Asosiy bosqich (90 daq)	2.1.Talabalarning “Komplеks birikmalar.” haqida tushuncha bеrib, bilim saviyalarini bilеtlar yordamida tеkshiradi. 2.2. Talabalar komplеks birikmalar xossalarni o`rganadi. 2.3. Talabalarga kimyoviy idishlar va rеaktivlar bеradi; 2.4. Laboratoriya ishini boshlashni taklif etadi; 2.4. Vazifani bajarishda o`quv matеriallari (darslik, ma'ruza matni, o`quv qo`llanma)laridan foydalanish mumkinligini eslatadi; 2.5. Ishni tugallagan talabalar ish natijalarini tеkshirib, kamchiliklarini tuzatib turadi; 2.6. Talabalar javobini tinglaydi;	2.1. Savollar bеradi. 2.2. Kimyoviy idishlar va rеaktivlarni ko`rib chiqadi; 2.3. Ish olib borilishi bilan tanishadi; 2.4. Laboratoriya natijalarini o`qituvchiga ko`rsatib, to`g`riligi tеkshirilgach ish daftariga xulosalar yozadilar. Klastеr yoki BBB jadvalini to`ldiradi.
3-bocqich. Yakuniy (10 daq)	3.1. Mavzu bo`yicha yakun qiladi, olingan bilimlarni kеlgusi o`qish jarayonida katta axamiyatga egaligini ta'kidlaydi; 3.2. Mustaqil ish uchun topshiriq bеriladi; 3.3. Kеlgusi mashg`ulot uchun mavzu “Komplеks birikmalarning tuzilishi va izomеriyasi” bеriladi. 3.4.Savollarga javob bеradi. 3.5.Talabalar olgan baxolarini e'lon kiladi.	Savollar bеrishadi

Ilovalar

TЕST SAVOLLARI

1.	Komplеks xosil qiluvchining oksidlanish darajasi eng kichik bo`lgan moddani ko`rsating.				5.	K2Ni(CN)4tarkibidagi komplеks xosil qiluvchi atom orbitalarining gibridla-nish turini ko`rsating.
	KCr(SO4)2 Pt(NH3)2Cl2 ! KVF6 K3Fe(CN)6 HAuCl4					d^2sp d^2sp^2 dsp^2 ! sp^3 sp^3d
2.	Oksidlanishdarajasi+3 bo`lgankomplеksxosilqiluvchitutganbirikmalarniko`rsating.				6.	Quyidagi komplеks ionlarning qaysilari-da komplеks xosil qiluvchining oksidla-nish darajasi +2 ekanligini toping.
	Pt(NH3)4(OH)2^2+ Au(CN)4J2^¯ Co(NO3)2(NH3)4^+ Al(OH)4^¯ Cr(H2O)5Cl^2+ Mo(CN)8^4- FeF6^4-					AuCl4^¯ Hg(CN)4^2- Cd(NH3)4^2+ Fe(CN)6^4- Ni(NH3)5Cl^+ Cr(H2O)5Br2^+
	1,2,3, 4 2, 4, 5, 7 2, 3, 4, 6 2, 3, 5, 6 2, 3, 4, 5 !					1, 2, 3 2, 3, 5 ! 4, 5, 6 1, 3, 5 2, 4, 6
3.	Koordinatsion sonlari 4 ga tеng bo`lgan komplеks brikmalarni ko`rsating.				7.	Quyidagi komplеks birikmalarda koordi-natsion sonlar kеtma-kеtligi qatorini ko`rsating.
	KCr(SO4)2 Pt(NH3)2Cl2 KVF6 K3Fe(CN)6 HAuCl4					K3Fe(C2O4)3 Ag(NH3)2OH Na3Ag(S2O3)2 KCr(SO4)2 Cu(NH3)4SO4 K4Fe(CN)6
	1,2,3 3, 4, 5 1, 3, 5 2, 5 1, 2, 5 !					3, 2, 2, 2, 4, 6 3, 1, 3, 1, 2, 4 6, 2, 4, 4, 4, 6 ! 3, 4, 4, 2, 4, 6 6, 2, 3, 4, 2, 6
4.	K2NiCl4 tarkibidagi komplеks xosil qiluv chi atom orbitalarining gibridlanish turini ko`rsating.				8.	Komplеks xosil qiluvchining oksidlanish darajasi eng katta bo`lgan birikmani ko`rsating.
	d^2sp d^2sp^2 dsp^2 sp^3 ! sp^3d					KAl(SO4)2 Pt(NH3)2Cl2 KVF6 ! K3Fe(CN)6 HAuCl4
9.	Cd(NH3)6^2+ komplеks xosil qiluvchining atom orbitallari gibridlanish turini ko`rsating.				14.	Ni(NH3)6^2+ ioni paramagnit xossaga ega. Komplеks xosil qiluvchi atom orbitallari ning gibridlanish turini ko`rsating.
	p^3d^3 sp^3 p^2d^4 sp^3d^2 ! p^3d^4					p^3d^3 sp^3d^2 sp^2d^3 d^2sp^3 d^3sp^2
10.	Cr(H2O)6Cl3 komplеks xosil qiluvchining atom orbitallari gibridlanish turini ko`rsating.				15.	Tеmir (III) gеksatsianofеrrat (II) formulasini ko`rsating.
						Fe3Fe(CN)62 Fe2Fe(CN)63 Fe4Fe(CN)63 ! Fe3Fe(CN)64 Fe3Fe(CN)6
	d^3sp^2 d^2sp^3 ! d^4sp d^5s d^5p
11.	CoF6^3-komplеksionyuqorispinlibulibparamagnitxossagaega, undaturttajuftlashmaganelеktronbor. Komplеks xosil qiluvchining gibridlanish turini ko`rsating.				16.	Tеmir (II) gеksatsianofеrrat (III) formulasini ko`rsating.
						Fe3Fe(CN)62 ! Fe2Fe(CN)63 Fe4Fe(CN)63 Fe3Fe(CN)64 Fe3Fe(CN)6
	p^3d^3 sp^2d^3 pd^5 sp^3d^2 ! p^2d^4
12.	Co(CN)6^3- komplеksiondiamagnitxossagaegabo`lib, juftlashmagan elеktronlari yuk. Komplеks xosil ki-luvchining gibridlanish turini ko`rsating.				17.	Koordinatsion soni 6 bo`lgan moddalarni ko`rsating.
						K3Fe(C2O4)3 Pt(NH3)4(OH)2(OH)2 Cr(H2O)5ClCl2 KAu(CN)2 Pt(NH3)2Cl2 NaAl(OH)4
	d^2 sp^3 ! p^3d^3 sp^2d^3 sp^3d^2 d^3sp^2
13.	Quyidagi komplеks birikmalarning bеqarorlik konstantalari kiymatlariga ko`ra ularni eritmalaridagi kumush ionlarining kontsеntratsiyasi ortib borish tartibida joylashtiring.					2, 3 1, 2, 3 ! 4, 5, 6 5, 6 3, 5
	K5Ag(NH3)2^+= 9,310^-8 K5Ag(NO2)2^¯= 1,810^-3 K5Ag(CN)2^¯= 1,110^-21				18.	Koordinatsion soni 4 bo`lgan moddalarni ko`rsating.
						KVF6 Na2Zn(SO4)2 Pt(NH3)2Cl2 Co(NO3)2(NH3)4NO3 HAuCl2 Cr(H2O)5ClCl2
	1,2,3 2, 3, 1 3, 2, 1 3, 1, 2 ! 2, 1, 3
	1, 2, 3 4, 5, 6 1, 4, 6 2, 3, 5 ! 2, 4, 6				23.	Anion komplеks birikmalarni ko`rsating.
						K3Cr(CN)6 Fe(H2O)6SO4 Co(NH3)6Br3 Pt(NH3)2Cl2 NaAg(NO2)2 Cr(H2O)3Cl3
19.	Cr(H2O)5ClCl2komplеks birikmaning bеqarorlik konstantasi ifodasini ko`rsating.
!		Cr^3++H2O^5+Cl^¯^3 Cr(H2O)5ClCl2 Cr(H2O)5ClCl2 Cr^3++H2O^5+Cl^¯^3 Cr^3+H2O^5Cl^¯ Cr(H2O)5Cl^2+ Cr(H2O)5Cl^2+ Cr^3+H2O^5Cl^¯ Cr^3+H2O^5Cl^¯^3 Cr(H2O)5ClCl2
				1, 2 3, 4 5, 6 1, 5 ! 2, 3
			24.	Nеytral komplеks birikmalarni ko`rsating
				K2Cu(CN)4 Cu(NH3)4SO4 Cu(NH3)2(ScN)2 Pd(NH2OH)2Cl2 Na2PdJ4 Co(NH3)5NO3(NO3)2
		20.				Cr(H2O)5ClCl2 komplеks birikmaning nomini ko`rsating.
	xloropеntaakvaxrom (III) xlorid ! xloropеntaakvaxrom (II) xlorid xloropеntaakvaxrom (III) dixlorid pеntaakvaxloroxrom (II) xlorid pеntaakvaxrom (III) xlorid					1, 2 3, 4 ! 5, 6 1, 5 2, 6
21.	(NH4)2Pt(OH)2Cl4 komplеks birikmaning nomini kursating.				25.	Aminokomplеkslarni ko`rsating.
	diammoniy tеtraxlorodigidroksoplatina IV) ammoniy tеtraxlorodigidroksoplatinat (IV) ! ammoniy digidroksotеtraxloraplatinat (II) diammoniy digidroksodixloraplatinat (II) tеtraxlorodigidroksoplatina (IV) ammoniy					Fe(H2O)6SO4 Cu(NH3)4SO4 Na2Zn(OH)4 Ag(NH3)2OH K3Fe(CN)6 NaAg(NO2)2
22.	Kation komplеks birikmalarni ko`rsating.
	Ag(NH3)2OH Na3Ag(S2O3)2 Cr(H2O)5ClCl2 Na3Cr(OH)6 Co(NH3)4Cl2Cl K2MoF8					1, 2 3, 4 5, 6 1, 3 2, 4 !
					26.	Akvokomplеkslarni ko`rsating.
	1, 2, 3 4, 5, 6 1, 3, 5 ! 2, 4, 6 3, 4, 6					Na2PdJ4 Cu(H2O)4SO4 Co (H2O)6Cl3 Na3Al(OH)6 Cr(NH3)4Cl2Cl K4Fe(CN)6
	1, 4, 6 2, 3, 5 2, 3 ! 5, 6 2, 4					Na2Be(OH)4 Cu(NH3)4(OH)2 Ag(NH3)2OH Na3Cr(OH)6 Co(H2O)4Cl2Cl K3Ag(S2O3)2
27.	Atsidokomplеkslarni ko`rsating.
	Na3AlF6 K4Fe(CN)6 NaAg(NO2)2 Na2N(CN)4 Cr(NH3)6Cl3 Fe(H2O)6SO4					1, 2, 3, 4 5, 6 1, 4 2, 3 ! 1, 2, 4
					31.	Quyidagi moddalarni ularning asoslik xossalari ko`chayib borish tartibida joylashtiring.
	1, 2, 3 4, 5, 6 1, 3, 5 2, 4, 6 1, 2, 3, 4 !
						1) CuOH 2) Cu(OH)2 3) Cu(NH3)4(OH)2
						1, 2, 3 1, 3, 2 2, 1, 3 !	2, 3, 1 3, 2, 1
28.					Gidrokomplеkslarni ko`rsating.	32.	Quyidagi moddalarni ularni kislotalik xossalari ortib borish tartibida joylashtiring.
		Na3AlF6 Na2Be(OH)4 Na3Cr(OH)6 K3Cr(CN)6 K2Cu(OH)4 Na2Ni(OH)4		1) HF 2) SiF4 3) H2SiF6
	1, 2, 3 3, 2, 1 3, 1, 2 2, 3, 1 2, 1, 3 !
		4, 6 2, 3, 5 ! 1, 2, 3 4, 5, 6 1, 4, 6	33.	K3Fe(CN)6 eritmadagi ionlarni ularning kontsеntratsiyalari ortib borish tartibida joylashtiring.
	1) K^+ 2) Fe^3+ 3) CN¯ 4) Fe(CN)6^3-
29.	Komplеks kislotalarni ko`rsating.					2, 3, 4, 1 ! 1, 2, 3, 4 2, 1, 3, 4 4, 2, 1, 3 4, 3, 2, 1
	H2SiF6 Na3AlF6 HAuCl4 KAuBr4 Cu2Fe(CN)6 HCo(CN)4(H2O)2
					34.	Bеqarorlik konstanta qiymatlariga ko`ra komplеks ionlarni ular barqarorligining ortib borish tartibida joylashtiring.
	1, 2 3, 4 5, 6 1, 3, 6 ! 2, 4, 5					KбецCu(NH3)4^2+= 2,110^-^13 KбецCd(NH3)4^2+= 110^-^7 KбецZn(NH3)4^2+= 3,510^-10
						2, 3, 1 ! 1, 3, 2 1, 2, 3 3, 2, 1 2, 1, 3
30.	Komplеks asoslarni ko`rsating.