Anordoshlar oilasi (Punicaceae) Bajardi : Eshimov Doniyor

 

 

Anorning kelib chiqishi – vatani Ozarbayjon, Eron, Afg`oniston hisoblanadi. O’zbekistonda ha’m juda qadimdan ekiladi.

Anor, asosan, O’zbekistonda, Ozarbayjonda, Krasnodar o`lkasida, Qrimda,

Janubiy Qozog`istonda va Dog’istonda keng tarqalgan. Hozirgi madaniy anor uning

yovvoyi turidan selektsiya yo`li bilan chiqarilgan. Pishgan mevasi tarkibida 15-19%

shakar, 1,2-2,6 % kislotalar, sharbatida esa shifobaxsh temir hamda ko`p miqdorda

tannin moddasi bo’ladi (Hojimatov va b., 1995).

O’rta Osiyoda anor 2000 yillardan beri ekilib kelinayotgani haqida

ma’lumotlar bor. Sobiq Ittifoq davrida anorzorlarning 25 % idan ko`prog`i

O’zbekistonda joylashgan (Haydarov va b., 1976). O’zbekistonda ko`p yillardan

beri anorzorlar barpo qilinib, uning maxsus navlari ekib kelinmoqda. Farg`ona

vodiysida, Surxondaryoning ayrim tumanlarida katta anorzorlar bor. Shuningdek,

anorzor bog’lar Farg`ona vodiysida katta maydonlarda barpo qilingan.

O’zbekistondagi boshqa viloyatlardagi anorzorlar yangi barpo etilgan bo`lib,

ularga standart navlar ekilgan. Bundan tashqari, O’zbekistonning tog’li hududlarida,

daryo bo’ylarida kichik changalzorlar paydo etib yovvoyi anor ham o’sadi.

O’zbekistonda anor maydonlari eng ko’p ekilgan viloyat – Surxondaryo viloyati

bo’lib, u O’zbekistondagi barcha anorzorlarning deyarli 37 % ini tashkil etadi.

Anor kichik daraxt yoki buta shaklida o`sib, bo`yi 2-5 m ga etadi, ildizi kuchli 

Anor kichik daraxt yoki buta shaklida o`sib, bo`yi 2-5 m ga etadi, ildizi kuchli

rivojlangan bo’ladi. Yon tonomidan ko’plab ildiz bachkilarini chiqaradi. Novda-

shoxalari tikanli bo`ladi (Haydarov va b., 1976).

Anorning guli ikki xil: birinchisi – yirik, uzun ko’zachasimon urug`chisi

bo`ladi, u changdondan yuqorida yoki u bilan teng joylashadi va bu gullar meva

tugadi; ikkinchisi – mayda, urug`chisi kalta, qo`ng`iroqsimon shaklda bo`lib,

changdondan pastroqda joylashadi: bular meva tugmaydigan gullardir. Uzun

urug`chili gullar ko`pincha o`tgan yilgi novdalarda, kalta urug’chisi gullar esa shu

yilgi yosh, yangi novdalarda rivojlanadi. Gullari och qizil rangli bo`lib, novdalari

uchida, bittadan-beshtagacha bo’lib joylashadi, anor guli chetdan changlanadi.

Anor mevalari yirik, vazni 150-200 g dan 1-1,2 kg gacha bo`lishi mumkin.

To`liq pishgan vaqtda terib olinadi. Etilmagan vaqtida terib olinsa, saqlash davrida

etilmaydi. Mevalari pishganda o`z vaqtida terib olinmasa, yorilib ketadi.

Anor qishki sovuqqa chidamsiz, 15-16

o

C daraja sovuqda qattiq zararlanadi.

Shuning uchun qishda ko`mish tavsiya etiladi. Uni oktyabr oyi oxirlaridan boshlab

ko`miladi. Bunda shox-shabbasining orasiga somon, qamish, poxol yoki xashak

to`shaladi va poyachalari sekin bir tomonga yotqizilib, ustidan yana quruq xashak

to`shalib, 25-30 sm qalinlikda tuproq bilan ko’miladi.

Mart oyida kunlar isiy boshlashi bilan anor tuplari ochiladi. Shoh-shabbasi

kesiladi va shakl beriladi. Shu paytda ekib ko’paytirish uchun qalamcha

tayyorlanadi. Anor asosan qalamchadan ko`paytiriladi.

Anor har xil tuproqli erlarda o`sa oladi, biroq sizot suvlari chuqur joylashgan,

unumdor, suv bilan yaxshi ta`minlangan tuproqli erlarda yaxshi o`sib, yuqori hosil

beradi.