Annotatsiya. «O’zbekiston tarixi» bo’yicha tayyorlagan ma’ruza matnlari fanning barcha ma’lumotlarini o’z ichiga qamrab olgan. O’quvchilarning tarix sohasidagi bilimlarini shakillantirishga qaratilgan

Turkistonda ocharchi-likning kuchayishi va uning oqibatlari. Bolshevistik rejim 1919-yil 4-iyunda «G'alla monopoliyasi to'g’risida», «Sinfiy non pa-yogi to'g’risida», «Turkiston respublikasida oziq-ovqat siyosatini amalga oshirish yuzasidan oziq-ovqat komis-sariga favqulodda vakolatlar berish to'g’risida» kabi dekretlarni qabul qilishi bilan Turkistonda oziq-ovqat diktaturasini joriy qildi. G’alla monopoliyasi hech qan-day tayyorgarliksiz joriy qilindi va shafqatsiz ravishda amalga oshirildi. Bu holat Turkistonda ocharchilikning nihoyatda kuchayishiga olib keldi.

Ocharchilikka qarshi kurash markaziy komissiyasi raisi LRisqulov o’z tarjimai holida yozganidek, «haqiqatan ham ko’chalar, ariqlar va qishloqlarda o’la-yotgan millionlab yo’qsullar va bolalarni qutqarish kerak edi, o’sha vaqtdagi hokimiyat bunga panja orasidan qarardi (masalan, 1 mln och kishi uchun hammasi bo’lib 50 mln so’m pul ajratildi)». Qiyoslash uchun shu narsani keltirib o’tamizki, o’sha paytda bir buxanka nonning narxi 1000 so’m atrofida bo’lgan.

Farg’ona viloyati sovetlarining XIII s'yezdida viloyat inqilobiy qo’mitasi raisi vodiydagi ocharchilik to’g’risida to’xtalib, shunday degan edi: «1917—1918-yillardagi ocharchilik Farg’ona viloyati xo’jaligining vayron bo’lishida kuchli ta'sir ko’rsatdi ... Faqat Qo’qon va Marg’ilon uyezdlarida ocharchilik oqibatida 1917— 1923-yillarda 0,5 mln odam o'ldi». Arxiv hujjatlarining dalolat berishicha, «Farg’ona vodiysida 1917—1923-yil-larda ocharchilik natijasida 1 mln kishi halok bo'lgan».

Turkiston respublikasidagi dahshatli ocharchilik uning boshqa viloyatlariga ham keng tarqaldi. Masalan, Samarqand viloyati Jizzax uyezdining 70 foiz aholisi ochlikdan qirilib ketdi. Boshqa uezdlarda ham ahvol shunday fojiali edi. Samarqand uyezdining o’zida esa 70.000 odam ocharchilikdan o’lib ketdi.

T.Risqulov sal keyinchalik yozgan «Inqilob va Turkistonning tub aholisi» asarida o’sha davrda Tur-kistonda, xususan Farg’ona vodiysi va Yettisuvda avj olgan ocharchilikning butun dahshatlarini ko’rsatib be-radi. Uning fikricha, o’lka butun aholisining teng yarmi, taxminan, 2,5 mln kishi ochlikdan azob chekkan. Ocharchilik Turkistonda 1923-yilning oxirigacha davom etdi.

T.Risqulov Turkiston sovetlarining favqulodda VII s'yezdida butun bir millat yo’q bo’lib ketishi mumkinli-gi haqida gapirganda uning so’zlarida kuchli dard bor

edi. Ko’z ko’rib, quloq eshitmagan hodisalar haqida oziq-ovqat komissari V.Lapin tan olib, quyidagi fikrni yozgan edi: «Markaziy Rossiyadagi ocharchiliklar Turkistondagi dahshatlar oldida hech narsa emas». Shu narsa xarakterli holki, ocharchilik Buxoro amirligi va Xiva xonligi hududida deyarli tarqalmagan. Aksincha, bu mamlakatlarda respublika tuzumi o’rnatil-gach, ular Turkistondagi birodarlariga iqtisodiy yordam berishgan.