Aniq va tabiiy fanlar

IKKI QISMLI KUNDALIK

VAZIFALARI	OPERATORLAR
-fayldan rasmni chaqirish;
-rasmni faylga saqlash;
-tanlangan rasmni olib tashlash;
-tanlangan rasmni ajratilgan joyga yozish;
-qilingan o’zgartirishlarni bekor qilish.
-shaklni bo’yash uchun cho’tkacha;
-shakl chetini chizish uchun qalam;
-ekranga chiqadigan shaklni aniqlaydi:
-to’rtburchak;
-kvadrat;
-chetlari aylana to’rtburchak;
-chetlari aylana kvadrat;
-ellips;
-aylana.

IKKI QISMLI KUNDALIK

VAZIFALARI	OPERATORLAR
-fayldan rasmni chaqirish;	Load
-rasmni faylga saqlash;	Save
-tanlangan rasmni olib tashlash;	Clear
-tanlangan rasmni ajratilgan joyga yozish;	Ok
-qilingan o’zgartirishlarni bekor qilish.	Cancel
-shaklni bo’yash uchun cho’tkacha;	Brush
-shakl chetini chizish uchun qalam;	Pen
-ekranga chiqadigan shaklni aniqlaydi:	Shape
-to’rtburchak;	StRectangle
-kvadrat;	StSquare
-chetlari aylana to’rtburchak;	StRoundRect
-chetlari aylana kvadrat;	StRoundSquare
-ellips;	StEllipse
-aylana.	StCircle

39-MAVZU: DELPHI DASTURLASH TILIDA DASTURLAR TUZISH

“TASDIQLAYMAN”
O`quv ishlari bo`yicha direktor o`rinbosari ______________ O`.Temirov
“_____” _________ 201___ yil



AMALIY DARS REJASI № 39
Mashg`ulot o`tkaziladigan joy: Kompyuter xonasi

Guruhlar	11	12	13	14	15	16	17	18	19
Dars o`tiladigan sana

1. O`quv fanining nomi: Informatika va axborot texnologiyalari
Mavzu nomi: Delphi dasturlash tilida dasturlar tuzish
Darsning maqsadlari:
a) ta’limiy: O`quvchilarga Delphi dasturida dasturlar tuzishni o`rgatish
b) tarbiyaviy: O`quvchilar bilimini oshirish
v) rivojlantiruvchi: O`quvchilar dunyoqarashini rivojlantirish
Darsdan kutilayotgan natijalar – mavzuni o`zlashtirgandan so`ng o`quvchilar quyidagi bilim va ko`nikmalarga ega bo`ladilar:
Delphi dasturida dasturlar tuza oladi.
Ta’lim metodlari: “Birgalikda o`rganamiz”, Kompyuterda amaliy bajarish
Baholash metodlari: Kompyuterda amaliy bajarish
Axborot manbalari va texnik vositalari: Kompyuter, proyektor, slaydlar
Dars turi: Amaliy
Darsga ajratilgan vaqt miqdori: 90 minut
Uyga vazifa: O`tilgan mavzuni o`qib kelish, kompyuterda amaliy bajarish
AMALIY DARSNING TEXNOLOGIK XARITASI

T/r	Mashg`ulot bosqichlari	Ajratilgan vaqt	Mashg`ulot mazmuni	Ta’lim metodlari	Ta’lim vositalari
1.	Tashkiliy qism	10	Salomlashish, davomat		Jurnal, ruchka
2.	Kirish qismi (Motivatsiya)	15	Uyga vazifani tekshirish		Daftar, kitob, kompyuter
3.	Yangi mavzuning bayoni	20	Dasturlar tuzish	“Birgalikda o`rgana-miz”	Daftar, kitob, kompyuter, doska
4.	Mustahkamlash (Qo`llash)	35	Kompyuterda bajarish	Kompyu-terda amaliy bajarish	Daftar, kitob, kompyuter, doska
5.	Yakuniy qism	10	O`quvchilarni baholash, O`tilgan mavzuni o`qib kelish		Jurnal, ruchka

O`qituvchi:_______________________________________________ _______________
(F.I.Sh.) (Imzo)

39-MAVZU: DELPHI DASTURLASH TILIDA DASTURLAR TUZISH

M i s o l 1.
Delphining imkoniyatlarini va uning vizual loyihalash vositasi texnologiyasini namoyish etish uchun misol tariqasida kvadrat tenglama yechimlarini topish dasturini yaratishni qaraylik. Buning uchun loyihaning boshlang’ich elementlarini yaratishdan boshlaylik. Delphi foydalanuvchiga Form1 nomli standart formani taklif etadi. Foydalanuvchi forma xossalarini Object Inspector oynasidan o’zgartirish imkoniga ega. Forma xossalari uning ekrandagi ko’rinishini aniqlaydi. Xossalar ro’yxatini ob`yektlar inspektori (Object Inspector) oynasining pastki qatoridagi Propertiesni (xossalarni) aktivlashtirish bilan ko’rish mumkin. Oynaning chap ustunida xossalar nomlari, o’ng ustinida xossalarning joriy qiymatlari berilgan. Xossa qiymatini o’zgartirish uchun, mos xossa yozilgan maydanni sichqonchada chiqillatib, natijada hosil bo’lgan o’ng tamondagi unga mos xossa qiymati aniqlanadi, ya’ni o’zgartiriladi. Masalan, caption (sarlavha) xossasi qiymatini o’zgartirish uchun, oldin caption sichqonchada chiqillatilib keyin “form1” xossa qiymati klaviaturadan Backspase tugmasini bosish bilan o’chirilib, o’rniga “Kvadrat tenglamani yechish dasturi” matni kiritiladi.
Masalan, kvadrat tenglamani yechish dastursi uchun birinchi uchta piktogramma kerak bo’ladi. Bu piktogrammalarni formaga joylashtirish uchun komponentalar palitrasidagi kerakli piktogramma ikki marta sichqonchada chiqillatiladi va keyin forma maydonida hosil bo’lgan kiritish belgisi yoki tugmacha kerakli joyga joylashtiriladi.
Berilgan misol uchun formaga ishlanadigangan ilovaga oltita metka qo’yish kerak bo’ladi. Birinchi Label1 tenglama yechimlarini chiqarish uchun, ikkinchi Label2 forma boshida ma’lumot berish uchun (masalan, tenglama koeffisiyentlari:) va qolgan uchtasi Label3, Label4, Label5 taxrirlash maydaniga tushuntirish berish uchun (masalan, koeff. a) formaga qo’yiladi.
Formaga yangi, hisob va chiqish tugmachalarini joylashtirish uchun standart komponentalar palitrasidan Ok piktogrammasi uch marta ikki martadan chiqillatilib, formaning kerakli joylariga qo’yiladi va keyin ular nomlari, ya’ni qiymatlari xossadan aniqlanadi. Natijada quyidagi formaga ega bo’linadi.



Hodisa va uni qayta ishlash. Yaratilgan forma ilovaning qay tarzda ishlashini ko’rsatib beradi. Formadagi buyruq tugmachalari biror ish bajarishi uchun ular sichqonchada ko’rsatilib chiqillatiladi. Sichqonchada tugmachani chiqillatish (bosish) xodisaga misol bo’lib, u ilovaning ishlash jarayonida hosil bo’ladi. Bu yerda hodisa so’zini yuz beradigan jarayon deb tushinish kerak.
Hodisalarga javob Delphida ularning qayta ishlovchi proseduralar ko’rinishida tashkil qilinadi. Turbo Pascal tilida yoziladigan bu proseduralar hodisa qayta ishlovchisi ( “obrabotchik”) deb ataladi.
Delphi avtomatik ravishda qayta ishlovchiga ikkita qismdan iborat nom beradi. Birinchi qism nom formani, ob`yektga kiruvchilarni o’z ichiga olib, ikkinchi qism nom esa aynan ob`yekt o’zini va qayta ishlovchini aks ettiradi. Bizning misolimizda forma nomi - Form1, birinchi buyruq tugmasi nomi “hisob” - Button1, qayta ishlovchi nomi esa - Click. Endi Begin va End orasiga qayta ishlovchi bajaruvchi Paskal tilidagi operatorlarni quyidagi prosedurada kiritish mumkin. Bu prosedura “hisob” tugmasini ikki marta tez-tez chiqillatish bilan ekranga chaqiriladi.