Aniq va tabiiy fanlar fakulteti



Download 169,97 Kb.
bet1/5
Sana20.07.2022
Hajmi169,97 Kb.
#827698
  1   2   3   4   5
Bog'liq
TERMIZ davlat pedagogika universiteti


O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O‘RTA MAXSUS TA‘LIM VAZIRLIGI


TERMIZ DAVLAT UNIVERSITETINING PEDAGOGIKA
INSTITUTI
ANIQ VA TABIIY FANLAR FAKULTETI
5110100-MATEMATIKA O’QITISH METODIKASI”
TA’LIM YO’NALISHI
K U R S I SH I
Mavzu: Xorazmiy hayoti va ijodini o’rganish va darsda hamda daesdan tashqari vaqtlarda foydalanish.
BAJARDI: MO‘M 303-guruh talabasi Y.Aralov
ILMIY RAXBAR: MO‘M kafedrasi o‘qituvchisi ___________________
TERMIZ-2022

MUNDARIJA:


KIRISH…………………………………………………………………………
I-BOB.AL-XORAZMIY HAYOTI VA IJODI…………………………………

    1. Al-xorazmiy yashagan davr va uning ilmiy faoliyati………………………

    2. Al-xorazmiy hayoti va ijodi………………………………………………..

II-BOB AL-XORAZMIY ILM FANGA QO’SHGAN HISSASI……………..
2.1 Al-Xorazmiy algebra fani asoschisi……………………………………………
2.2 AL-Xorazmiyning arifmetika va algebra rivojiga hissa qo’shgan asarlari mazmuni………………………………………………………………………….

XULOSA………………………………………………………………………..


FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO’YXATI……………………………


KIRISH
Jahon ilm-ma’riffatining buyuk nomoyondasi Muxammad ibn Muso al-Xorazmiy taxminan 783 yilda Xorazmiyda dunyoga kelib, 847-850 yillar oraligida Bog’dodda vafot etgan. Xorazmiy tugilib voyaga yetayotgan davrda Mavarounnaxr yirik madaniy va savdo markazlaridan biri edi. Olimning tulik ismi Abu Abdullax Muxammad ibn Muso al-Xorazmiy Al-Majusiydir, "Abu-Abdullox Muxammad" Islomga utganlarga beriladigan an’anaviy ism bulgan. Xorazmiyning avlodlari majmusiy koxinlaridan, ya’ni "Mugullar" dan bulib, islomni otasi kabul kilgan bulishi kerak. Ilmiy adabiyotlarida yozilishiga kura Xorazmiy boshlangich ma’lumotni uz uyida olgan, chunki uning otasi adimiy diniy xamda dunyoviy bilimlardan xabardor bulgan. Shu tufayli al-Xorazmiy bolaligidanok bu ilmiy manbalardan urganish imkoniyatiga ega bulgan. Muxammad Xorazmiy matematika bilan juda berilib shugullangan, bu soxaga oid barcha asarlarni kunt bilan urgangan, Arab, fors, xind, yunon tillarini xam urganib, bu tilda yaratilgana asarlarni xam ukiy oladigan buladi. Lekin Xorazmiyning vatanidan setda yashaganligini turlicha sharxlashadi. Chunonchi otasi madusiy koxinlardan bulganligi uchun xam arab mutassabbilari uni ta’kib qilganligi sababli u Xorazmiy tashlab ketishga majbur bulgan degan fikrlar xam mavjud. Xorazmiyshunos olim A.Axmedov xalifa Xorun ar-Rashidning ugli Ma’mun-ar Rashid Marvda xalifa noibi turganla sarayida juda kup olimlarni tuplagan, sung xalifa bulib kutarilgach ularni xam Bogdodda olib ketganini ta’kidlaydi. Biz A.Axmedovning fikriga kushilgan xolda yana kuyidagilarni xam bayon etmqchimiz.


Buning sabablari -birinchilardan, usha davrda barcha ilmga intilgan olimlar ma’lum fanlarni egallab olganda sung ilm-fan markazlariga safar kilganlar va u yerda yetuk olimlar bilan mulokotda bulib, turli fanlar buyicha baxs-munozara yuritganlar maxsus sayyorgarlikdan va sinovlardan utganlar, uzlarini fan olamida sinab kurganlar. Ikkinchidan xalifalikda ilm markazi sanalgan Damashk va Bogdodda ilm-fanning tarakkiy etganligi va shaxsan xalifaklarning ilm-fan tarakkiyotiga xomiylik kilganligi xam olimlarni jalb etgan. "Baytul Xikma" da matematika, geodeziya, geografiya falankkiyot va boshka soxalar buyicha tadkikotlar olib borildi va al-Xorazmiy makzabi yaratiladi. Olimning ayniksa, matematikaga oid ilmiy merosi jaxon axamiyatiga ega buldi. Xalifa al-Ma’mun xatto Muxammad al-Xorazmiy boshchiligida Xindiston va Rum (Vizantiya) Xazariya (Volganing kuyi okimidagi) gi ulka ga bir necha marta ilmiy safarlar uyushtiradi. Olim insonning kamolga yetishi va insoniy munosabatlarda ilm-fanning muximligi goyasini ilgari surgan xolda pedagogik fikr tarakkiyotida xam munosib urin egallaydi. Xorazmiy matematika, geografiya, geodeziya, falakkiyot soxalarida yirik tadkikotlar olib borgan. Lekin u matematika soxasidagi yangilik yaratgan nazariyotchi xamda pedagog-uslubiyatchi olim sifatida tarixda kolgan.
2) Xorazmiy ilmiy merosi bilan bilish nazariyasiga uzining ulkan xossasini qushdi. "Al kitob al muxtasarfi xisob aljabro va mukobala " asarida ("Aljabr va al mukoballa xisobi xakida kiskacha kitob") sonli kvadrat va chizikli tenglamalar ularni yechish yullarni baen etadi. Risola uch kismdan iborat bulib, birinchisi-algebraik kism uning oxirida savdo muomlasiga oid kichik bir bulim keltiriladi. Ikkinchi - geometrik kism
algebraik usul kullab ulchashlar xakida, uchinchi kism vasiyatlar xakida bulib, muallif unar "Vasiyatlar kitobi" deb ataydi. Al-Xorazmiy matematika fanida abstraksiya (mavxumiylik) tushunchasini kengaytirdi. Induksiya yuli bilan umumiy yechish usullarini xal etdi, deduksiya yuli bilan umumiy usullar yordamida turli xususiya masalalarni yechdi. "Al-Jabr va mukobala" asari bilan xam matematika fanini rivojlantirib uzidan avvalgi bilimlarni urgandi va ularni sintezlashtirish xamda amalda kullash usullarini bayon etdi. Shu asar tufayli "Al-Xorazmiy" nomli lotincha transkripsiyada "Algoritm" shaklini oldi, keyinchalik xozirgi zamon xisoblash matematikasining asosiy tushunchasi algoritm algorifmga aylandi. U matematikaning nazariy rivojlanishi bilan birga, undan turmushda foydalanish yullarini xam berdi, meros taksim kilishda vasiyatnomalarni tuzishda, mol taksim etishda odamlarga kerak buladigan amaliy ishlarga zarur bulgan xisoblarni takdim etdi. Xorazmiyning matematikaga oid ikkinchi kitobi "Xind arifmetikasi xakida
kitob" ("Xisob al xind")dir. Asar unlik tizimi rakamlari (0,1,2,3,4,5,6,7,8,9) ga
bag’ishlangan.
I-BOB.AL-XORAZMIY HAYOTI VA IJODI

Download 169,97 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
  1   2   3   4   5




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish