Aniq-tabiiy fanlar va jismoniy madaniyat fakulteti tabiiy fanlar kafedrasi

3. Kichik biznes va tadbirkorlikda biznesning shakllari

Bozor iqtisodiyoti turli m ulkchilik shakllariga, tadbirkorlik erkinligiga, shaxsiy manfaatning asosiy harakatlantiruvchi kuch ekanligiga, raqobatga, crkin baho tizimiga va iqtisodiyotga davlat aralashuvining cheklanganligiga asoslangan iqtisodiy tizimdir. Ushbu tamoyillardan biri b oig a n tadbirkorlik iqtisodiy subyektlaming o ‘z faoliyatlarini tashkil etish va yuritish erkinligini ifodalaydi. Ular erkin bozorda iqqtisodiy jihatdan samaradorlikka erishishni ta’minlaydigan qarorlar qabul qilish imkoniyatiga ega boiadi.

Tadbirkorlik biznesning bir turi b o iib , foyda olish maqsadidagi kapital va boshqa iqtisodiy resurslardan foydalanishga asoslangan tovar ishlab chiqarish va xizmat ko ‘rsatish faoliyatida sodir b o iadigan iqtisodiy m unosabatiami ifodalaydi. Bunda tadbirkor foyda olish maqsadida tovar ishlab chiqarish va xizmat ko‘rsatish uchun cheklangan resurslar, mavjud imkoniyatlardan samarali foydalanishga asoslanib faoliyat yuritadi. Biznes quyidagilami o ‘z ichiga oladi: iste’molchi biznesi, tadbirkorlik, boylikdan boylik undirish biznesi va yaratuvchilik bilan b o g iiq bo im ag an kasb-korlik biznesi.
Tadbirkorlik yaratuvchilik, ya’ni tovar va xizmat ishlab chiqarish faoliyati bilan b o g iiq b o ig an i uchun o ‘zining yoki o ‘zgalaming moddiy va pul mablagiarmi, ya’ni kapitalni amalda ishga soluvchi hisoblanadi. Iste’mol biznesida hamm a fuqarolar, shu jumladan. tadbirkorlar ham ishtirok etadilar. Bundan k o ‘zlangan maqsad iste'm olchi ehtiyojini bozor orqali qondirish hisoblanadi. Har bir iste’molchi kam xarajat qilib k o ‘proq naf keltiruvchi tovar va xizm atlami xarid qilishga, shu orqali o ‘z taiab-ehtiyojini qondirishga intiladi. Buning uchun iste’molchilar sotuvchilar bilan o ‘zaro raqobatga kirishadilar. Boylikdan boylik undirish biznesi kapital - mulkdor daromad olish faoliyatidir.
Pul va qimmatli qog‘ozlar egalari o ‘z pullarini yoki qimmatbaho buyumlarini bankka qo‘yib yoki qimmatbaho qog‘ozlardan foiz yoki divident k o ‘rinishida daromad topadilar. Mulk egalari esa o ‘z uy-joylarini, korxona, do'koniarini, yerlarini ijaraga berib, hech qanday yaratuvchik faoliyati bilan shug‘ullanmasdan daromad topadilar.