Anguage and literature til va adabiyot

ingliz tilida a horse – ot leksemasi bilan qu-

yidagi frazeologizmlarni uchratish mumkin: 

beat (or flog) a dead horse – hal etilgan masala yu-

zasidan behudaga bahslashmoq; 

from the horse’s mouth – ma’lumotning ishonchli 

manbadan olinganligini tasdiqlamoq; 

hold one’s horse – bo‘ysundirmoq, jilovini tortib 

qo‘ymoq; 

---

38

e-mail: [e-mail]

2020-yil 1-son

Kichik tadqiqot

horse round – vaqtni bekorga o‘tkazmoq; 

horse of another (or a different) color – butunlay 

boshqa masala, ish yoxud mavzu haqida; 

on one’s high horse – o‘zgalarga past nazar bilan 

qaramoq, takabburlik qilmoq; 

o‘zbek tilida: ot mindirmoq – ot sovg‘a qilmoq; ot-

day bo‘lib ketmoq – sog‘aymoq, kasallikni unutib yubor-

moq; otdan tushsa ham, egardan tushmaydi – ilgarigi 

mavqe yoki martabasidan tushgandan keyin ham ta-

kabburligini tashlamaydigan odam; otni qamchilamoq 

– zudlik bilan, fursatni qo‘ldan bermay harakat qilmoq; 

ot talab, tuya qumlab – katta qiyinchiliklar bilan, zo‘rg‘a, 

arang; otliqqa (ham) yo‘q – hech qayerda yo‘q, sira 

topib bo‘lmaydi va hokazo. Shuningdek, otlanmoq fe’li 

bilan jini (yoki ajinasi) otlanmoq, jini qo‘zg‘amoq – ta’bi-

ga, ko‘ngliga yoqmagan ish yoki gapdan jahli chiqmoq; 

jig‘ibiyron bo‘lmoq. 

Ko‘rinib turibdiki, madaniyatlarda to‘qnash kelgan 

“ot” zoosemizmiga oid frazeologizmlar ingliz tilidagiga 

nisbatan o‘zbek tilida miqdor jihatidan ko‘proq va tur-

li ijtimoiy-madaniy kontekstlarda qo‘llanilishi bilan farq 

qiladi. 

Til realiyalarining leksik-semantik xususiyatla-

rini o‘rganish muhim ahamiyatga ega. Realiyalar 

lingvomamlakatshunoslikda keng iste’molda bo‘lishiga 

qaramay, realiya tushunchasini ifodalovchi leksik bir-

liklarning lingvistik va ijtimoiy-madaniy tadqiqi har to-

monlama bahs-munozarali mavzu hisoblanadi. Realiya 

tushunchasini madaniyatning moddiy ashyolari sifatida 

faqat geografik keng tarqalganlik, madaniy-genetik, bi-

ror xalq madaniyatiga xoslik va milliylik nuqtayi nazari-

dan  chegaralangan  holda  tasniflash  orqali  o‘rganish 

to‘liq asosga ega emas. 

Realiyalarni madaniyatning alohida o‘ziga xos qismi 

sifatida tarixan jamiyatning iqtisodiy negizida moddiy va 

ma’naviy boyliklarning jamlanishi va milliy til ishtirokida-

gi madaniy-genetik jihatidan mushtarak deb hisoblash 

joiz. Shubhasiz, V.G.Kostomarov tomonidan realiyalar-

ga berilgan ushbu ta’rif ularni tasniflash va chegaralash 

masalalariga aniqlash kiritishga xizmat qiladi. 

Realiyalarga xos tushunchalarni ifodalovchi til vosi-

talarini lingvistik nuqtayi nazardan tavsiflashdan asosiy 

maqsad realiyalarni obyektiv borliqdagi o‘zga predmet 

va hodisalar deb qaramasdan, aksincha, obyektiv bor-

liqning referentlari va o‘ziga xos qismlari sifatida fikrlash 

predmeti bilan til iborasining o‘zaro munosabatda 

ongimizda aks etishini o‘rgatishdan iborat. 

Umuman olganda, qiyoslanayotgan tillardagi obyek-

tiv realiyalarga xos leksikani ijtimoiy-madaniy aspekt-

da tahlil etishda ularning semantik strukturasidagi 

refe rentlarga xos yagona (unikal) hamda umumiylik 

(universaliya)dan iborat jihatlarni his etish, anglash va 

farqlash talab etiladi.