Anguage and literature til va adabiyot

Gap bo‘laklarining takrori. Tilda takrorning bir 

necha xil ko‘rinishi bor. Gul-gul, qator-qator, qop-qop, 

yo‘l-yo‘l  kabi takrorlar bitta so‘zning takroriy shaklidir. 

Bunda so‘zning ma’nosi biroz o‘zgarishi ham, jiddiy 

o‘zgarishi ham mumkin. Biz boshqa takrorni – nutq 

emotsionalligini oshirish, harakat, voqea davomiyligini 

ta’kidlash yo‘li bilan o‘quvchining diqqatini tortish 

maqsadida gap bo‘laklarini takrorlashni (sintaktik 

takror) nazarda tutyapmiz. Masalan, Abdulla Qahhor 

o‘z asarlarida sintaktik takrordan unumli foydalangan 

va ta’kidlamoqchi bo‘lgan ma’noni shu tariqa ajratib 

ko‘rsatgan. Uning “Sinchalak” qissasida bunga 

quyidagicha misollar bor: 

“Hozirgi  Qalandarov  Zulfiqorovga  biron  so‘zi  bilan 

emas, hatto anchayin harakati bilan xayrixohlik bildirsa 

ham ish chatoq, juda chatoq bo‘lar edi”.

“Hozir buning katta gunoh ekanligi bilindi, juda ham 

bilindi”.

“Uncha-muncha odamni yerga chalpak qilaman. 

Chalpak”.

G‘.G‘ulom, H.Olimjon, Uyg‘un kabi yirik so‘z 

san’atkorlari ham bunday takrorni o‘z o‘rnida qo‘llab, 

she’rning ta’sirchanligini oshirishga erishganlar:

Tong yaqin, 

Tong yaqin, 

Oppoq tong yaqin.

Bir nafas orom ol, 

Uxla, jigarim.       

 (G‘.G‘ulom)

Fursating yetmaydi doim,

Hech qachon yetgan emas.

Mehnating bitmaydi doim,

Hech qachon bitgan emas.  

                

(E.Vohidov)

Misollardan ko‘rinadiki, gapning takrorlanayotgan 

bo‘laklari yonma-yon ham, oralarida boshqa so‘zlar 

bilan ham kelishi va shunga qarab takrorning ma’nosi 

ham tovlanib turishi mumkin ekan.

Xullas, so‘z tanlashda, ularning grammatik munosa-

batlarini ifodalovchi yordamchi so‘z va qo‘shimchalar-

ni tanlashda, gap va matn tuzishda me’yor, marom, 

mas’uliyat hissi, did bilan yondashish ona tilimizni 

e’zoz lash, adabiy-madaniy nutq egasi bo‘lishning aso-

siy belgisi sanaladi.

Umumiy o‘rta ta’lim maktablarining ona tili Davlat 

ta’lim standarti talabiga ko‘ra o‘quvchilar egallagan 

bilim, ko‘nikma va malakalar uch parametrli standart 

ko‘rsatkichlar asosida tekshiriladi va aniqlanadi: