Anguage and literature til va adabiyot

Foydalanilgan adabiyotlar

1.  Griesbach, Heinz. Kleines Lexikon zur deutschen Grammatik. Deutsch als Fremdsprache. – München: Iudicum, 1993. 

– S. 130.

2. Виноградов В.В. Об основном словарном фонде и его словообразующей роли в истории языка // Виноградов В.В. 

Избранные труды: Лексикология и лексикография. – Москва: Наука, 1977. – С. 168.

3. Гак В.Г. Теоретическая грамматика французского языка. – Москва: Добросвет, 2000. – С. 260.

4. Матезиус В. Пражский лингвистический кружок. – Москва: Прогресс, 1967. – С. 201.

5. J.D.Eltazarov. O‘zbek tilida so‘z turkumlari paradigmasidagi o‘zaro aloqa va ko‘chish hollari. – Тоshkent: O‘zbekiston 

Milliy ensiklopediyasi, 2006. 168-bet.

ravish

son

sifat

ot

fe’l

---

veb-sayt: www.tilvaadabiyot.uz

35

2020-yil 1-son

Tadqiqotlar

Modal so‘zlarning so‘zlovchi munosabatini aks ettiri-

shi ular pragmalingvistikaning tahlil obyekti ekanligidan 

dalolat beradi. Shuningdek, modal so‘zlarning dialogik 

nutqda tushirib qoldirilgan kesim vazifasini ado etishi  

va buning natijasida nutq vaziyati bilan bog‘liq propozit-

siyani ifodalashi nafaqat semantik-sintaktik, balki prag-

malingvistik aspektga ham oid muammo sanaladi. Bu 

jihatdan modal so‘zlarning pragmatik vazifasi doirasini 

quyidagicha belgilash mumkin:

1) nutq egasining baho munosabatini ifoda etish; 

2) ellipsisga uchragan gap yoki uning kesimi signa-

lizatori vazifasini ado etish;

3) presuppozitsiya signalizatori vazifasida qo‘llanish.

Modal so‘zlar munosabatni  ifodalovchi so‘zlar 

bo‘lgani bois nutq egasi, ko‘pincha, bu so‘zlar orqali vo-

qelikka salbiy yoki ijobiy baho ham beradi. Bunday vazi-

yatda modal so‘zlar pragmalingvistikaning tekshirish 

obyekti hisoblanadi. E.E.Kordining fikricha, uzatilayot-

gan axborotning haqiqiyligiga so‘zlovchining ishonchi-

ni belgilovchi bahoning ifoda vositalaridan biri  modal 

so‘zlardir.

1

 Biroq modal so‘zlar nafaqat so‘zlovchining 

ishonchi, balki gumoni, taajjubi kabilarni ham ifoda-

laydi. S.Boymirzayeva ham axborotning ishonchli yoki  

ishonchsizligini aks ettiruvchi epistemik modallikning 

ifo da vositalari qatoriga performativlar bilan birga mo-

dal so‘zlarni ham kiritadi. Uning fikricha, modal so‘zlar 

ham xuddi performativlar kabi axborotning ishonchlilik 

darajasini belgilash vositasi sanaladi, ammo ularning 

tarkibida baho subyekti o‘z ifodasini topmaydi.

2

Modal so‘zlar nutq egasining pragmatik maqsadi 

talabi bilan uning voqelikka nisbatan salbiy yoki ijobiy 

bahosini ham aks ettirishi jihatidan ahamiyatga ega. 

Mo dal so‘zlar orqali ifodalangan baho nutq egasining 

voqelikka bergan bahosi hisoblanadi. S.Boymirza-