Angren shahar istiqlol yillarida

O ITS qurboni bo`lib qolmang

Ma’lumki, ushbu savol eng og`ir, murakkab, ijtimoiy, iqtisodiy, siyosiy, axloqiy masalalardan hisoblanadi:

1. Kasallarni va u bilan zaxarlanganlarni (virus tashuvchilarni) davolash hamda boqish.

2. Diagnostik va davolash uchun lozim bo`lgan dorilarni-preparatlarni, vaksinalarni bunyod etish.

3. Fundamental (chuqur) ilmiy-izlanish ishlarini olib borish va boshqalar, qaysiki hozirgi kunda bir necha milliard bo`lsa, ertaga bir necha o`nlab-yuzlab milliard dollarni talab qilish.

4. OITS masalasi nafaqat vrachlar va Sog`likni saqlash xodimlarining, boshqa bir qancha mutaxassisliklardagi olimlarning ishi bo`libgina qolmay, davlat arboblari, iqtisodchilar, yuristlar, sotsiologlar hamda ko`pchilikning ham zimmasidagi yo`q bo`lib qolmoqda.

5. Olim B.V.Boboevning xisob-kitoblari bo`yicha OITSga qarshi kurashish uchun, agarda epidemiya-pandemiya bo`lsa XXI asrga kelib, dunyodagi eng yirik mamlakatlarning xarbiy byudjeti miqdoridagi mablag`ni talab qiladi va bu o`rinda eng muhimi OITS bilan kasallangan hamda VICh virusi tashuvchilarning bolalari, turishgan kishilari va boshqa yaqin odamlarning huquqlarini ximoya etishlik masalalarini aytmaysizmi?

KASALLIK BELGILARI VA OQIBATI

Virus yuqqan shaxsning ahvoli uzoq muddat ichida me’yorida (normal) xolatda bo`lishi mumkin. Chunki, virus organizmga kirgach xujayraga yopishib olib, asta-sekin xujayra ichiga, asosan yadro apparatiga joylashib oladi va ma’lum davrgacha tinch xolatda saqlanadi. Kasallik o`tkir xolatda rivojlanadigan bo`lsa virusning ikkubatsiya (kasalik belgisi nomoyon bo`lgungacha davr) davri 6-18 oy bo`lishi mumkin.

Agarda surunkali xolat yuz bersa inkubatsiya davri o`rtacha 3-5 va undan ortiq davrni - yilni tashkil etadi.

Klinik belgilariga kelsak, bemorlarda isitma chiqa boshlaydi va bu xolat sababini aniqlash qiyinroq bo`lgan holda uzoq muddatga cho`zilishi mumkin.

Badaniga toshmalar toshadi, grippga o`xshash belgilar va nevrologik bo`zilish belgilari kelib chiqadi. Davomliligi ikki xaftadan uch oygacha, ba’zan uzoqroq bo`ladi. Ana shu davrdan boshlab surunkali shaklda kasallik 8-9 yillarda nixoyasiga etadi.

1985 yildayoq aniqlanishicha, OITS virusi nafaqat organizmdagi immun tizimni izdan chiqaradi, u bosh miya xujayralarini va orqa miya suyukligida xayot kechirib, ko`payib miyani atrofiyaga uchratadi, natijada - inson odamiylik qiyofasidan chetlay boradi. Aqli pastlik, epileplik tutqanoq, eslash qobiliyatining tezlik bilan pasayib borishi va ohir oqibatda to`liq nevrologik bo`zishlarga olib keladi. Bemorning yurish-xarakat koordinatsiyasi yo`qola boradi. Gapirishi bo`ziladi, ba’zan kuchli kuzg`alish bo`lsa, aksariyat sababsiz depressiya (tushkunlikka tushish) xolatiga kiradi.

Xastalikning okibati u 100 % o`lim bilan tugaydi. Kasallik belgisi yuzaga chiqishi bilan o`lim sodir bo`lish davri turlicha.

Masalan, taxminiy o`tgan mamlakatlarda, aksariyati o`tkir shaklida 50% bemorlar 18 oy ichidayoq xayotdan ko`z yumadi va 80 % ida bu xolat 36 oyda kuzatiladi. Afrikada, Gaitida va ayrim boshqa joylarda bundan ham qisqaroqdir.

Amerikalik shifokor B.Djonson Nayrobida 1980 yillarda OITS bilan og`rigan 1000 dan ortiq bolalarni tekshirib, ularning birortasi ham 5 yildan orti` yashashmaganligini aniqlagan.

Hech qaysi qabila va irqlarda VICh infektsiyaga qarshi tabiiy organizmning o`zini-o`zi muxofaza qilish qobiliyati, quvvati yo`q deb tan olingan.

Yana eng xavfli narsa shuki, OITS virusining xozircha uchta turi aniqlangan va kelgusida, uning tez o`zgaruvchanlik xususiyatidan kelib chiqib, boshqa yangi turlari (shtammlari) ham paydo bo`lish extimoli bor.

Achinarlisi shuki, virus tashuvchi shaxslar yoki bemorlar o`zlarining ko`p vaqtini kasalxonasiz o`tkazadi va vrach - terapevt ham, sotsial ta’minot xodimlari ham xech kim bemorga, uning axvolini batamom yaxshilanib ketishiga kafolat bera olmaydilar. Shuning uchun bunday xolatlar ularni ro`yxatga olish ishlarida bir muncha murakkablik keltirib chiqaradi, statistik ma’lumotlarda chalg`itadi.

Ma’lumki, hozirgi davrda "Barkamol avlod tarbiyasi" va jamiyat taraqqiyoti o`sib kelayotgan yosh avlodning sog`lom va bardam bo`lishi bilan chambarchas bog`liq. Buning uchun Mustaqil Respublikamizda davlatimiz tomonidan barcha sharoit-qulayliklar yaratilgan. Lekin inson sog`ligiga putur yetkazuvchi, tashqaridan mamlakatimizga kirib kelayotgan OITS kasalligi eng og`ir va murakkab muammolardan bo`lib qolmoqda. "ASR VABOSI" nomini olgan ushbu immun yetishmasligi xastaligini oldini olish, davolash, tarqalishiga yo`l qo`ymaslik nafaqat tibbiyot xodimlari, balki barcha-barchamizning muhim ishimiz bo`lib qolmoqda. Buning uchun xalqimizga OITS xaqida ilmiy asoslangan, mukammal tushunchalarni yetkazishning ahamiyati nixoyatda katta. Kitobchada ana shular to`g`risida so`z yuritiladi.

Ushbu risola narkomaniya, chekish, alkogolizmga bag`ishlangan birinchi kitobchaga ilova xisoblanadi.