Andijon qishloq xo’jalik instituti

2.To’yingan uglevodorodlar,izomeriyasi, olinishi, xossalari 

 

Tarkibida faqat uglerod va vodorod bo’lgan organik birikmalar uglevodorodlar deyiladi, 

ular bir necha sinflarga bo’linadi: 

A) Alkanlar - to’yingan uglevodorodlar 

B) Alkenlar -  etilen qator uglevodorodlar 

V) Alkinlar - atsetilen uglevodorodlar 

G) Diyenli uglevodorodlar 

D) Arenlar - aromatik uglevodorodlar va nixoyat 

E) Alisiklik uglevodorodlar 

                                                    

 

To’yingan uglevodorodlar 

Organik  modda  molekulasidagi  uglerod  atomlari  o’zaro  oddiy  bog  (



  )  bilan  boglanib 

qolgan valentliklari vodorod atomlari bilan to’yingan bo’lsa to’yingan uglevodorodlar deyiladi. 

              H                                          H    H                                 H   H   H 

        H – C - H                           H -   C – C - H                   H –  C – C –C - H 

---

5 

 

              H                                          H    H                                H    H    H 

           metan   

                         etan                                    propan 

 

To’yingan uglevodorodlarda uglerod atomlari Sr

3

 gibridlangan xolatda bo’ladi va uglerod 

-  uglerod,  uglerod-vodorod  atomlari  o’zaro  kovalent  bog  xosil  qilib  ularning  elektron  buluti, 

atomlarning  boglanish  o’qlari  bilan  bir  chiziqda  joylashadi.  Bunday  boglanish  turi  oddiy 

boglanish deb 



- belgisi bilan ifodalanadi. 

 Alkanlarning  gomologik  qatorining  umumiy  formulasi  CnH

2n  +

2  bilan  ifodalanadi. 

To’yingan  uglevodorodlar  molekulasidan  bitta  vodorod  atomi  tortib  olinsa,  bir  valentli  radikal 

xosil bo’ladi. 

 Radikal nomi to’yingan uglevodorod nomidagi "an" qo’shimcha o’rniga "il" 

qo’shimchasi qo’shish bilan xosil bo’ladi. 

      

      

C

2

H

6

  etan             

C

2

H

5

 - etil va x.k.